De kleur van de kerstballen, de plek van de kerstkrans en in welk vijf sterrenhotel het diner dansant moet plaatsvinden. De elite van Jakarta is al vroeg met de kerstvoorbereidingen begonnen nog voor Sinterklaas in Nederland arriveerde. Kerst in de tropische hoofdstad van het grootste moslimland ter wereld lijkt voor een naïeve buitenstaander een alleman feestje. Met winkelpersoneel dat als een kameleon net zo gemakkelijk van (religieuze) kleur verandert; groen, met veel vrome sluiers tijdens de Vastenmaand, vrolijk rood zo voor kerst. Eigenlijk een bevestiging van president Barack Obama’s ode aan het land waarin hij opgroeide en dat hij uitriep tot het wereldse voorbeeld van religieuze tolerantie.
Minderheden
Maar de lovende woorden van Obama zijn al lang achterhaald. Bijna een moslimmeerderheid moet diep in zijn hart niets van christenen of andere minderheden weten. In een recent onderzoek zegt veertig procent liever geen christen of een andere minderheid als buur te hebben. In Atjeh hebben de geestelijke leiders het de bevolking zelfs verboden christenen een zalig kerstfeest te wensen.
Terwijl ‘Jingle Bells’ en Bing Crosby’s ‘White Christmas’ overal vrolijk uit de boxen schallen, vergadert de politie- en militaire top koortsachtig over de extra beveiliging van de kerken met kerst. De staat vernietigde de extremistische terreurbeweging Jamaah Islamiyah die achter de Balieaanslagen zat. Niet de overige militante bewegingen die hebben gedreigd de verderfplaatsen van de infidels, de kerken van de ongelovigen, met kerst aan te vallen.
‘Vrede op aarde, in de mensen een welbehagen’ lijkt in Indonesië niet meer te bestaan.
Eenheid in verschil
Het land dat ooit onder president Soekarno de religieuze gedachte van de Pancasila ‘eenheid in verschil’ aanhing. De filosofische grondwet die er onder generaal Soeharto 32 jaar lang – met overigens steeds meer tegenzin – verder werd ingeramd. En onder de zwabberende president Susilo Bambang Yudhoyono verdween. SBJ, zoals hij in de volksmond wordt genoemd, kon zich geen religieuze tolerantie veroveren. Hij had de militante partijen in het parlement, zoals de uiterst onverdraagzame Partij voor Welzijn en Gerechtigheid PKS, nodig voor zijn politieke overleving. SBJ’s zwakke optreden was voor extremistische partijen een reden er gewoon op los te slaan onder het mom van ‘Islamisering’.
Een van de dieptepunten was deze zomer de aanval op een Boeddhistische tempel als vergelding voor de aanval op moslims in Birma. Het was voor het eerst dat Boeddhisten met extremisten in Indonesië aan de stok kregen.
Lokale leiders
Maar ondanks het feit dat meer dan vijftig kerken dit jaar moedwillig werden verbrand en de meer dan honderd sjiieten, die vorig jaar door de soennitische meerderheid met grof geweld in Oost-Java werden verjaagd, nog steeds niet terugkunnen naar huis, blijft mensenrechtenactivist Usman Hamid met hart en ziel geloven in de tolerante Indonesiër. Het zijn de lokale politieke leiders die kansloze moslimjongeren opjutten om minderheden aan te vallen. “De lokale politieke leiders misbruiken religie om hun macht te verstevigen. Corruptieschandalen proberen ze met religieuze brandjes af te leiden”, legt een stellige Usman Hamid uit.
Religieuze oorlog
Hamid’s analyse gaat niet helemaal op. Uit opnames die zijn gemaakt tijdens de aanval van extremistische moslims op kerken is duidelijk te zien hoe ook gewone moslim huisvrouwen huilende christelijke vrouwen uitjouwen. Buurtruzies ontaarden steeds vaker in religieuze conflicten waarbij moslims en christenen elkaar aan de overkant van de straat de vreselijkste verwensingen naar het hoofd gooien. Veiligheidsexperts waarschuwen dat op deze manier de religieuze oorlogen ook op de Molukken en Sulawesi begonnen waar duizenden mensen bij omkwamen.
Een vredige kerst op aarde zal het dit jaar in Indonesië niet worden.
Dialoog voor tolerantie
Activisten hopen op volgend jaar als er verkiezingen zijn geweest. In de tussentijd pleit sociologe Wardah Hafizdh voor een dialoog waarin vertegenwoordigers van religieuze groeperingen voor tolerantie prediken. De sociale condities moeten worden verbeterd. De kerstuitspattingen van de huichelende elite zet kwaad bloed bij de armen in de sloppenwijk die nog geen euro per dag hebben. Zij zijn eenvoudig voor een demonstratie tegen minderheden te koop.
Usman Hamid zal blij zijn als SBJ het paleis uit is. Hij hoopt op een leider die zijn spierenballen aan militante moslims toont. “Islam in Indonesiër was altijd meer cultuur dan religie. We mogen extremisten geen kansen meer geven die traditie verder kapot te maken”.
