Journalist en filmmaker Abdiweli Ibrahim Garyare is sinds 2009 in Nederland. Al jaren verbijt hij zich. “Natuurlijk ben blij dat ik in Nederland ben. Ik heb hier een gezin en het leven is hier veel beter dan in Somalië. Ik word hier niet bedreigd. Maar tegelijkertijd… het knaagt aan me dat ik hier ben. Ik wil een bijdrage leveren aan de wederopbouw van mijn land. Ik wil machthebbers controleren en corruptie aan de kaak stellen. Ik wil de goede en de slechte dingen in mijn land laten zien.”
Intimidatie en tegenslagen
Samen met een groep vrienden en kennissen uit de diaspora startte Garyare een radiostation, Voice of Somalia, met een uitzendlocatie in de havenstad Kismayo en een kleiner station in de stad Dolow, in de Gedo-regio. Hij investeerde zelf en haalde geld op buiten het formele subsidiecircuit. Vanuit Nederland functioneert Garyare als managing director. Hij bereidt de uitzendingen voor en zoekt naar verhalen. Maar bovenal onderhoudt hij een uitgebreid netwerk van Somaliërs in en buiten Somalië.
Zelf vluchtte hij in 2009 omdat hij zich bedreigd voelde: “Ik ken de omstandigheden waaronder mijn mensen moeten werken. Ik heb ze aan den lijve meegemaakt, toen ik nog in Somalië werkte. Je voelt altijd angst voor intimidatie en aanslagen. Je ondervindt veel tegenwerking en het is ontzettend moeilijk om informatie te controleren.”
Beschoten door milities
In november 2013 was het zover, Voice of Somalia ging de ether in. Vanuit Amsterdam waren de spullen naar Nairobi versleept en vervolgens over de weg naar Kismayo gebracht, de havenstad in het zuiden van het land. Voice of Somalia heeft een bereik van 2000 vierkante kilometer in de Juba-regio’s en 1000 vierkante kilometer in de Gedo-regio. De ambities waren groot. Een onafhankelijk, commercieel, 24 uur per dag uitzendend radiostation was het doel. Multimedia-aanwezigheid op het internet zou volgen, misschien televisie als volgende stap.
Het optimisme werd ruw in de kiem gesmoord. De lokale directeur van het radiostation, Mohamed Abdi Aynte, werd direct na de eerste uitzending op 13 november zonder verklaring gearresteerd. Een dag later werd hij vrijgelaten, maar die avond werd hij thuis beschoten door milities. Hij overleefde. Maar de toon was gezet.
De uitzendapparatuur werd in december zonder opgaaf van redenen in beslag genomen en sindsdien wordt er niet meer uitgezonden. Ook andere journalisten van Voice of Somalia werden opgepakt. Journalist Adan Mohamed Salad bijvoorbeeld, werd op 22 december opgepakt en op 25 december vrijgelaten.
Mislukte staat
Garyare: “Onze spullen zijn in beslag genomen door de ‘Juba Administration Security’. Dat is de lokale overheid. Ik kan niet met ze communiceren, ze reageren nergens op. Het is heel frustrerend.”
“Somalië is een mislukte staat, nu al bijna 25 jaar. Ik geloof nu definitief niet meer dat deze nieuwe regering enige ernst maakt met de noodzakelijke hervormingen om het land er boven op te krijgen. Ook de rechten en wetten ter bescherming van journalisten worden niet gerespecteerd. Mijn doel is om een toonaangevende, onafhankelijke en betrouwbare omroep te zijn. We willen ons richten op het verbeteren van de levens van mensen en de wederopbouw van Somalië. Een goede pers is daarbij noodzakelijk. We moeten de macht controleren. Zoals het nu gaat is het verschrikkelijk.”
Garyare vervolgt: “De regering in Somalië functioneert helemaal niet en biedt journalisten geen enkele bescherming. Persvrijheid hoort simpelweg erkend worden. We moeten gewoon ons werk kunnen doen, zonder bang te zijn voor aanslagen op ons leven. Zolang de lokale overheden en daarmee het centrale gezag in Somalië, ons materiaal niet teruggeeft, kunnen wij niet uitzenden. Mijn enige lichtpuntje: we kunnen nog uitzenden in de Gedo-regio. Daar laten ze ons gelukkig met rust. We gaan gewoon door.”
De toestand in Somalië
In Somalië is het al tientallen jaren zeer onveilig. Het land kampt nog altijd met de gevolgen van de burgeroorlog die uitbrak na de val van president Barre in 1991. In 2004 eindigde de burgeroorlog en kwam er een interim regering, maar deze kon het centrale gezag in het land maar nauwelijks herstellen.
Hoop is er sinds 2012 toen de huidige regering van Hassan Sheikh Mohamud geïnstalleerd werd. Deze regering wordt internationaal gesteund en veel mensen uit de diaspora keren terug naar de hoofdstad Mogadishu. Toch verloopt de opbouw van het land moeizaam. De onderling sterk verdeelde clans, het genadeloze klimaat en de dreiging en aanslagen van de extremistische moslimbeweging Al Shabaab zorgen ervoor dat het land nog altijd zeer arm en zeer onveilig is.
Ook wat betreft de vrije pers gaat het niet goed. Op de persvrijheidindex 2013 van Reporters Without Borders staat Somalië op de 175-ste plaats. Dat is de op vier na slechtste plek ter wereld. Volgens het Committee to Protect Journalists zijn er sinds 1992 52 journalisten vermoord in Somalië. De lijst met namen staat hier: http://cpj.org/killed/africa/somalia/
Beeld: EU Naval Force Media and Public Information Office/via Flickr.com
