In Indonesië zoeken verschillende overheden en organisaties manieren om bossen te beschermen en zo CO2-uitstoot op te vangen. Veel onderzoekers en beleidsmakers zien het als een nieuwe mogelijkheid om klimaatverandering tegen te gaan, maar critici zeggen dat de kans van slagen onduidelijk is en dat besluiten buiten lokale bewoners om genomen worden.
Uitstoot door ontbossing
In een recent rapport stelde Greenpeace dat van alle landen met tropisch regenwoud, Indonesië het snelste zijn bossen vernietigde. 72 procent van alle oorspronkelijke bossen zouden al gekapt zijn en de helft van wat overblijft wordt bedreigd, aldus Greenpeace. De Indonesische overheid is het niet eens met de meting van de milieuorganisatie en geeft lagere schattingen van het verloren bosgebied. De laatste jaren staat het potentieel van bossen om CO2-uitstoot op te nemen en daarmee klimaatverandering tegen te gaan steeds meer in de internationale aandacht. Immers, bomen nemen CO2 op uit de atmosfeer. Meer bomen betekent minder CO2 in onze atmosfeer en daarmee minder opwarming van de aarde door het broeikaseffect, stellen onderzoekers.
REDD: een nieuw idee
Vanuit deze redenering legde de VN in 1997 de basis van een nieuwe internationale afspraak, genaamd REDD: Reducing Emissions from Deforestation and Degradation. Landen zouden internationaal CO2-uitstoot aanpakken door het beschermen van bomen en het tegengaan van ontbossing. Inmiddels zijn een flink aantal initiatieven opgestart die de mogelijkheden verkennen en dit idee in de praktijk willen brengen. Zo ook in Indonesië: onder andere de VN en Australië, maar ook andere overheden en internationale organisaties, hebben daar plannen voor REDD-projecten.
REDD in Indonesië: verdeelde meningen
Dr. Machfudh en Dr. Laksmi Banowati werken bij het UN-REDD Programme dat REDD-beleid in Indonesië uitvoert namens de VN. Ze werken veel samen met Indonesische overheidsinstanties, zoals het Ministerie van Bosbouw. In overleg met de provincies, districten, steden en dorpen in gebieden waar UN-REDD actief is proberen ze de beste koers te bepalen om bosgebieden te beschermen, zonder daarbij de belangen van lokale bewoners die gebruik maken van het bos te dwarsbomen. “We willen iedereen waar we mee te maken hebben betrekken bij de beslissingen. We willen laten zien dat we REDD een succes willen maken,” legt Dr. Machfudh uit. Ze laten een heel assortiment aan posters, flyers en andere educatiematerialen zien waarmee de bevolking in de gebieden waar UN-REDD actief is mee wordt voorgelicht. Een kleurrijk filmpje legt op eenvoudige wijze uit wat de negatieve effecten van deforestasi zouden zijn. Dieren slaan op de vlucht en de bodem wordt onvruchtbaar. Door op deze manier lokale bewoners te laten zien wat voor hen de concrete effecten van ontbossing zijn, probeert UN-REDD hun begrip en steun voor het project te winnen.
Deddy Ratih, actievoerder van Friends of the Earth Indonesia, is niet overtuigd van de effectiviteit en goede uitvoering van REDD-beleid in het algemeen. Hij zegt dat CO2-uitstoot voor veel Indonesiërs een abstract en moeilijk te begrijpen concept is en dat lokale bevolking wel voorgelicht wordt, maar vaak geen zeggenschap heeft of ze aan het project willen meewerken of niet. “Ze leggen mensen iets op wat ze niet begrijpen. Daarbij zijn dit soort milieuambities om CO2-uitstoot terug te dringen ongeloofwaardig door de schade die industrieën zoals de houtkap, de palmolie- en de papierindustrie in Indonesië aanrichten. De overheid zou dat eerst moeten reguleren.”
Een laboratorium voor ideeën
Een voorbeeld van een experiment met REDD-beleid is te vinden in het dorp Petak Putih in centraal Borneo. De Australische overheid financiert hier (onafhankelijk van UN-REDD) het project Kalimantan Forest and Climate Partnership (KFCP). Een mislukt landbouwproject van het voormalige regime van Suharto leidde hier tot ontbossing en erosie van het land. Meneer Redi, vertegenwoordiger van een lokale organisatie, laat een van de vier tuinen zien waar zijn dorp jonge plantjes kweekt die later in het bosgebied zullen uitgroeien tot nieuwe bomen. Hij zegt met name de financiële baten, die de dorpelingen van het Australische project ontvangen voor hun medewerking als voordeel voor het dorp te zien. Behalve deze inkomensbron voor het dorp is hij kort over het belang van natuurbehoud. Een medewerker van het project legt in een e-mail uit dat men nog aan het zoeken is naar manieren om ontbossing tegen te gaan op een manier die werkbaar en duurzaam is voor de lokale bevolking. Het is zijn hoop dat ze in de komende jaren manieren van samenwerking met dorpen vinden die later ingezet kunnen worden in de rest van het land, om zo elders in Indonesië ook bossen te beschermen en te herstellen.
Onzekere toekomst
Zou het beleid zoals UN-REDD het voor zich ziet echt gaan werken? “Theoretisch gezien wel,” zegt Dr. Machfudh. Als kanttekening geeft hij aan dat iets als dit nog nooit eerder geprobeerd is en er dus geen eerdere ervaring is om op voort te bouwen. Dit is het voornaamste kritiekpunt van REDD: overheden en organisaties trekken miljardenbudgetten uit en vragen burgers in andere landen mee te werken, zonder garantie dat het plan ook werkelijk slaagt. De toekomst zal uitwijzen of de belofte wordt ingelost, in Indonesië en alle andere landen waar het idee van REDD heeft postgevat.
