Sanitaire voorzieningen zoals een toilet, water en riolering zijn belangrijk voor een gezond leven. Toegang tot deze voorzieningen werd zelfs opgenomen in de millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties. Helaas is dit doel bij lange na niet gehaald. Zo’n 2,4 miljard mensen wereldwijd kunnen geen gebruikmaken van een degelijk toilet of latrine. De gevolgen voor de volksgezondheid zijn groot. Zo lopen mensen sneller ziekten op. Vooral voor kleine kinderen kan diarree erg gevaarlijk zijn. In stedelijke gebieden zijn de risico’s groter dan op het platteland; de combinatie van een hoge bevolkingsdichtheid en slechte sanitaire voorzieningen kan al snel leiden tot grootschalige uitbraken van epidemieën als cholera en tyfus.
Zo’n 2,4 miljard mensen wereldwijd kunnen geen gebruikmaken van een degelijk toilet of latrine
250 gebruikers per toilet
In de megastad Mumbai, die meer inwoners telt dan heel Nederland, woont meer dan de helft van de mensen in sloppenwijken. Ondanks dat het India’s rijkste stad is, is de sanitaire situatie in veel van deze wijken schrijnend. De meeste mensen zijn voor hun dagelijkse behoeftes afhankelijk van enkele publieke toiletten in de wijk. Elke ochtend staan er lange rijen mensen te wachten om naar de toilet te kunnen. Soms zijn er tot wel 250 gebruikers per ‘pot’. Bovendien zijn de toiletten vaak slecht onderhouden en moet er per gebruik worden betaald. Vrouwen zijn vaak slechter af dan mannen omdat zij aangewezen zijn op latrines waar ze vaak voor moeten betalen terwijl mannen gratis van urinoirs gebruik kunnen maken.
De standaardoplossing voor zulke problemen lijkt simpel: meer toiletten bouwen. Maar in een dichtbevolkte stad als Mumbai is dit niet zo makkelijk. Er zijn te weinig rioleringsstelsels in de stad en die bereiken meestal niet de sloppenwijken. De meeste menselijke uitwerpselen belanden gewoon in open riolen die rechtstreeks in de zee uitmonden, samen met het afval van huishoudens en de talloze kleine bedrijfjes die Mumbai rijk is. Zelfs een grootschalig project van de Wereldbank, bedoeld om meer toiletten in sloppenwijken te plaatsen, heeft weinig verschil kunnen maken.
Verboden om ‘illegale nederzettingen’ water te verschaffen
Lokale organisaties die opkomen voor de rechten van sloppenwijkbewoners wijzen erop dat de problemen samenhangen met de status van sloppenwijken. Zij mijden de term ‘sloppenwijk’ vanwege het stigmatiserende effect ervan. Er zijn grote verschillen tussen de wijken: sommige zijn ‘legaal’ en andere ‘illegaal’. De illegale zijn vaak de nieuwere wijken, die op gevaarlijk terrein liggen of waarvan het grondeigendom wordt betwist.
De sloppenwijkbewoners leven onder constante dreiging dat een bulldozer de hele wijk zal platleggen om plaats te maken voor luxewoningen
Regelmatig bestempelen de gemeentewerkers in Mumbai de bewoners als uitschot en illegale immigranten. Bovendien leven deze sloppenwijkbewoners onder de constante dreiging dat een bulldozer de hele wijk zal platleggen om plaats te maken voor luxewoningen. Daar komt bij dat de autoriteiten deze illegale wijken niet van publieke diensten willen voorzien, zoals water en sanitatie. Een rechter zou dit namelijk kunnen interpreteren als een officiële erkenning van een sloppenwijk, wat de weg zou vrijmaken voor de legalisatie van zo’n wijk. Het is in heel Maharashtra (de deelstaat waar Mumbai onder valt) zelfs per wet verboden om water aan zulke ‘illegale nederzettingen’ aan te bieden. Alleen al in Mumbai treft deze wet miljoenen mensen. Het contrast met de wettelijk erkende legale wijken is dan ook groot. Deze wijken zijn vaak veel schoner en de huizen zijn gebouwd van duurzamere materialen.
Niet passief
De bewoners van de illegale nederzettingen zijn geen passieve slachtoffers. Zij hebben hun wijk zelf opgezet als een reactie op het gebrek aan betaalbare woningen en ze zijn niet van plan om hun huizen zomaar te verlaten. Ze weten dat politici op een dag ook hun wijk zullen erkennen in een poging stemmen te winnen. Door allianties met lokale politici te smeden en en masse op hen te stemmen, blijken bepaalde eisen toch officieus ingewilligd te worden. Zo worden de illegale wijken beschermd tegen ontruiming en wordt er voor de wijk water, elektriciteit en zelfs een toiletblok geregeld, al zijn deze diensten vaak van slechte kwaliteit. De bewoners van de illegale sloppenwijken blijven voorlopig dus zitten waar ze zitten, al hebben ze geen woonrechten en zijn de levensomstandigheden slecht.
Zolang inwoners van deze wijken als illegaal worden bestempeld, blijven publieke diensten een verre droom
Het bouwen van toiletten en het uitrollen van hygiëne-campagnes zijn niet genoeg om de onderliggende problemen op te lossen. Ook andere basisvoorzieningen zoals huisvuilophaaldiensten en drainage-netwerken moeten verbeterd worden. Maar zolang inwoners van deze wijken door de lokale autoriteiten als illegaal worden bestempeld, blijven zulke publieke diensten een verre droom. Het bouwen van meer toiletten zal alleen effect hebben wanneer dit samengaat met het opbouwen van basisrechten voor alle sloppenwijkbewoners.
Dit is een artikel in de scriptiereeks. OneWorld geeft afgestudeerden die een scriptie over duurzame ontwikkeling hebben geschreven de gelegenheid een artikel te schrijven op basis van de scriptie. Het artikel wordt in overleg met de schrijver geredigeerd. Voorwaarde is dat de scriptie met minimaal een 8 is gewaardeerd.
