CORRECTIE: Eind 2015 is OneWorld overgeschakeld naar een beveiligde HTTPS-verbinding. Daardoor is de teller voor Facebook gereset en zijn de meeste likes voor dit artikel weggevallen.
Nu de oorlog in Syrië zich uitbreidt naar Irak worden de kranten en journaals overspoeld met verschrikkelijke beelden van ISIS, de radicale beweging die zelfs voor Al Qaida-leiders te gewelddadig is. ISIS wil in Syrië en Irak een soennitisch-islamitische staat oprichten (een kalifaat), waar de strengste versie van sharia bepalend wordt. De spanningen met de sjiieten en Koerden nemen snel toe en een regionale oorlog is haast onvermijdelijk.
Moeten wij ons niet bemoeien met deze regionale oorlog in het Midden-Oosten? Als moslims elkaar willen afslachten, dan moeten ze dat zelf maar weten. Het is niet onze oorlog, is het sentiment. Maar is het inderdaad niet onze oorlog?
Nederland heeft grote handelsbelangen in het Midden-Oosten, en knijpt daarom nog wel eens een oogje dicht. Met name ten aanzien van Saudi-Arabië, een belangrijke handelspartner van Nederland (bijna 5 miljard in 2010). Mensenrechten worden in dit land systematisch geschonden. En ondanks Timmermans’ ambities om mensenrechten centraal te zetten in het buitenlandbeleid, is de relatie met Saudi-Arabië goed. Als de relatie onder druk komt te staan, dan wordt alles op alles gezet om deze zo snel mogelijk weer te herstellen.
Zo wist Timmermans niet hoe snel hij topdiplomaten naar Riyad moest sturen toen Wilders de profeet weer eens beledigde door een sticker te verspreiden met daarop de tekst ‘De islam is een leugen. Mohammed is een boef. De Koran is gif.’ Inmiddels is de relatie enigszins hersteld en kunnen we weer verder met handel drijven. Timmermans gaat zelf binnenkort naar Saudi-Arabië om de relatie verder te herstellen.
Saudi-Arabië speelt een dubieuze rol in het Midden-Oosten. Aan het begin van de burgeroorlog in Syrië steunde het land de gematigde rebellen, wat zelfs werd aangemoedigd door de VS. Toen Saudi-Arabië radicalere rebellen in Syrië begon te ondersteunen, verslechterde de relatie met de VS (ook door de toenadering van de VS tot Iran). Inmiddels hebben de Saudiërs de steun aan de echt radicale rebellen stopgezet en is de relatie met de VS weer enigszins verbeterd. Wel menen veel deskundigen dat Saudi-Arabië nog steeds de radicale rebellen, inclusief ISIS steunt, maar dat dit niet meer rechtstreeks vanuit de overheid gebeurt. Timmermans erkende dat afgelopen zondag in het televisieprogramma Wakker Nederland.
Maar de handel en zelfs de wapenexport naar Saudi-Arabië gaan gewoon door. Dat is onacceptabel, alleen al om de binnenlandse mensenrechtensituatie. Want de wapens kunnen worden ingezet tegen de eigen bevolking of de bevolking van bevriende landen, zoals aan het begin van de Arabische opstand (die in het Westen 'lente' heette). Toen zagen we hoe het Saudische leger met door Nederland geleverde pantserwagens de opstand in Bahrein neersloeg. Het was uiteraard niet de bedoeling dat 'onze' wapens daarvoor gebruikt werden. Nederland beklaagde zich daarover, om vervolgens de handelsrelatie (inclusief wapenhandel) met Saudi-Arabië gewoon voort te zetten.
Pas in april dit jaar, toen de positie van Saudi-Arabië verder onder druk kwam te staan, schroefde Timmermans de wapenhandel naar het land verder terug. Maar nog steeds vindt er wapenexport naar Saudi-Arabië toe.
In deze dynamiek zou je verwachten dat PAX, dé vredesbeweging van Nederland, zoals ze zichzelf noemt, stevig van zich zou laten horen. Juist nu de situatie in het Midden-Oosten uit de hand loopt. PAX laat wel van zich horen, maar niet over de Nederlandse rol in de oorlog in het Midden-Oosten. Waarom ontziet PAX de Nederlandse overheid?
Zelfs na herhaaldelijke verzoeken aan PAX blijven ze verwijzen naar algemene documenten waarin de situatie in het Midden-Oosten wordt beschreven en waarin wordt opgeroepen tot een wapenstilstand. De Nederlandse betrokkenheid bij de oorlog in het Midden-Oosten blijft onbenoemd.
Het blijft speculeren. PAX wil niet reageren op de ontwerpversie van dit artikel, die ik hen heb voorgelegd. Te druk? Geen prioriteit? Een ding is zeker. PAX en veel andere maatschappelijk organisaties zijn momenteel in de race voor nieuwe financiering van de Nederlandse overheid (deadline 1 september). PAX kan alleen overleven door financiering van de Nederlandse overheid. Jarenlang is die financiering vrij van politieke druk geweest, en ondanks dat minister Ploumen voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking keer op keer benadrukt dat maatschappelijke organisaties vrij blijven om kritiek te leveren op de overheid, is het maar zeer de vraag of dat echt mag. Timmermans schroomt bijvoorbeeld niet om criticasters van zijn beleid van zijn Facebookpagina te weren. Waarom zou dat in de relatie met maatschappelijk middenveld anders zijn?
Maar misschien is het probleem veel simpeler dan we denken. In een interview op 14 april met het vakblad Vice Versa benoemt Jan Gruiters, algemeen directeur van PAX, het risico van zelfcensuur door de steeds innigere relatie met de overheid. Zelfinzicht? Wie zal het zeggen. Wat de redenen ook moge zijn, laten we hopen dat PAX en andere maatschappelijk organisaties zich snel assertiever gaan roeren in het debat over onze rol in de oorlog in Midden-Oosten. Want één ding is zeker: Nederland zit vuistdiep in deze oorlog.
