Dat is aan de politiek, klonk het de afgelopen maanden veelvuldig tijdens bijeenkomsten van het multimediale onderzoeksproject de Asielzoekmachine (zie kader hieronder). Het COA voert regeringsbeleid uit, de IND voert regeringsbeleid uit, de Dienst Terugkeer en Vertrek voert regeringsbeleid uit. Gemeenten hebben, vaak in samenspraak met burgerinitiatieven, grote invloed op hoe instanties waar asielzoekers mee te maken hebben hun werk doen. Maar de grote lijnen worden toch echt gesponnen in Den Haag en Brussel.
De AsielzoekmachineDe Asielzoekmachine onderzoekt via een webdoc, tentoonstellingen en bijeenkomsten het Nederlandse asielbeleid. Hoe werkt het beleid? En hoe zouden we eigenlijk willen dat het werkt? In de bijeenkomstenreeks, afgesloten op Wereldvluchtelingendag in Den Haag, is gebrainstormd over nieuwe ideeën voor het asielbeleid met steeds een ander thema: de procedure, integratie, uitgeprocedeerden, vertrek en het Europees asielbeleid.
Het plan-Samsom dat op 20 maart werd gepresenteerd, resulteerde in de ‘Turkije-deal’: vluchtelingen die Griekenland hebben bereikt, moeten teruggestuurd naar Turkije – in ruil daarvoor selecteren Europese lidstaten vluchtelingen in Turkije om op te vangen. In de praktijk betekent dit keiharde kritiek van mensenrechtenorganisaties, dat de Griekse commissieleden die toetsten dat het uitzetten naar Turkije tegen internationale wetgeving is het veld hebben moeten ruimen en weigert Artsen zonder Grenzen uit protest hulpgeld van de EU.
Geen fijne situatie om je naam aan te verbinden. Heeft PvdA-fractievoorzitter Diederik Samsom het plan al geëvalueerd, vroeg moderator Patrick van der Heijde hem op de slotbijeenkomst van de Asielzoekmachine op 20 juni in Den Haag. “Ieder uur”, antwoorde Samsom. “Want we lopen er nog steeds tegenaan dat Europa de instroom van vluchtelingen nog niet onder controle heeft. Zolang we niet kunnen uitleggen dat we weten hoeveel mensen er nog komen, kun je er niet vanuit gaan dat er draagvlak voor opvang is in Nederland. De essentie van het plan is om dát te realiseren: dat het opvangen van vluchtelingen beheersbaar en humaan is. Het faalt niet in Turkije, het faalt in Griekenland. Het faalt op Lesbos omdat we de mensen daar niet op tijd de asielprocedure kunnen bieden, hoewel dat nu begint.”
Het beleid faalt omdat we mensen in Griekenland niet op tijd de asielprocedure kunnen bieden
Het faalt niet in Turkije? Op de voorste rijen ontplofte het publiek, opmerkingen over de schietpartijen aan de grens met Syrië en de alle kritiek van Artsen zonder Grenzen slingerden door de zaal. Ook Samsom raakte nu geagiteerd. “Het doodschieten van mensen aan de grens is niet iets wat pas sinds 20 maart gebeurt. Dat mensen zich daar nu pas druk over maken, dát is een schande. Turkije is al tijden in oorlog met z’n eigen bevolking. Maar de Turkije-deal probeert om, zonder schone handen te houden, mensen gastvrij te ontvangen. Want wat is er gastvrij aan als je met open armen op de stranden van Lesbos mensen ontvangt nadat ze een verdrinkingsdood hebben geriskeerd en 5000 euro hebben betaald aan mensensmokkelaars? Als je mensen wil opvangen, bouw dan een brug! Bouw dan een brug! En dát doen we met dat vreselijke land.”
Maar niet iedereen is overtuigd van de noodzaak van de Turkije-deal. Mark Buijs, de burgemeester van Boxtel (VVD), probeerde het geheel te relativeren: “Het probleem is opgeblazen. We moeten in Boxtel 150 mensen opvangen op een bevolking van 31.000. Volgens mij hebben we het feest zelf gecreëerd. Zodat u Europa in moet om het te regelen.” “Nee”, pareerde Samsom dit direct. “Het feest is bedorven door situaties als Oranje, daar ging het bijna mis. Als je 4 à 5000 mensen per week onderdak moet geven, dan kan het misgaan.” Voor Samsom hangt het draagvlak voor opvang hangt direct samen controleerbare Europese buitengrenzen: “Dat de opvang nu relaxter gaat, komt doordat er maar zo’n 400 mensen per week binnenkomen.”
Als we de touwtjes maar in handen hebben, dan zijn we best gastvrij.
Vrijdag 15 juli opent de tentoonstelling van De Asielzoekmachine in Melkweg Expo in Amsterdam.
