Wereldwijd koken 3 miljard mensen hun dagelijkse maaltijd op hout, houtskool of mest. Levensgevaarlijk, zegt Radha Muthiah, directeur van de Global Alliance for Clean Cookstoves. Sinds de oprichting in 2010 vliegt Muthiah de hele wereld over om mensen te betrekken bij haar missie. Eén toegewijde ambassadeur heeft ze al: actrice en kookfanaat Julia Roberts riep onlangs in The Guardian op tot actie. OneWorld sprak Radha Muthiah op Schiphol, op doorreis na een kort bezoek aan Nederland.
1. U luidt de noodklok, maar heeft men daar in tijden van bezuinigingen wel oren naar?
“Meer dan drie miljard mensen eten elke dag een maaltijd die bereid is op een vuurtje van hout, houtskool of mest. Dat is bijna de helft van alle wereldbewoners. Niet alleen in Afrika, ook in Azië en Latijns-Amerika. Elk jaar sterven 2 miljoen mensen aan de gevolgen van het inademen van rook. Kinderen krijgen er infecties van aan de longen. Het geboortegewicht van baby’s is lager als hun moeders elke dag in de rook moeten koken. Dat zijn de effecten op de lange termijn. Dan heb ik het niet eens over de rode, tranende ogen elke dag, het hoesten, de wondjes in het gezicht die de vonken veroorzaken. We willen dat in 2020 100 miljoen huishoudens zijn overgestapt op schoon koken. Juist in tijden van bezuinigingen is investeren in schoner koken aantrekkelijk. Een kleine investering heeft een zichtbaar positief effect, op gezondheid en op het milieu.”
2. Je zou verwachten dat steeds meer mensen sowieso overstappen op gas of elektriciteit, gezien de economische groei van landen als China, Indonesië of Brazilië.
“Inderdaad, landen worden rijker, maar de bevolkingsaantallen nemen toe en rijkdom is ongelijk verdeeld. De alleramsten hebben misschien wel de beschikking over benzine, gas of elektriciteit, maar omdat de prijzen van brandstof stijgen, zoeken mensen juist weer hun toevlucht tot de goedkopere, traditionele kookmethodes. Ze gaan dan toch weer hout sprokkelen of koeienmest verzamelen.
Ik moet er overigens wel bij vermelden dat de cijfers uit 2004 stammen. De Wereldgezondheidsorganisatie verwacht eind 2012 met nieuwe cijfers te komen. Maar er zijn aanwijzingen dat die cijfers juist hoger uit zullen vallen. Dat komt omdat in het verleden niet altijd de juiste diagnose is gesteld bij sterfgevallen. We zijn ons nu meer bewust van het verband tussen ziektes en ongezonde kookmethodes.”
3. Maar zien arme mensen wel het belang in van schoon koken? In de documentaire De stand van de sterren over een familie in Indonesië zit een scène waarin een oude vrouw zegt dat ze geen moderne kookplaat wil, omdat ze het gezellig vindt om hout te sprokkelen in het bos.
“Dat soort bezwaren horen we regelmatig. Vrouwen zeggen soms ook dat ze het eten anders vinden smaken. Wij willen begrijpen wat de behoeften van de consument zijn. Als hout sprokkelen het enige moment van de dag is dat vrouwen voor zichzelf hebben samen met hun vriendinnen, dan kun je ze op een andere manier zo’n sociale activiteit aanbieden. We laten vrouwen meedenken over het design en gebruiksvriendelijkheid. In India sprak een vrouw die dolblij was dat de muur van haar keuken niet meer zwartgeblakerd was. Andere vrouwen waren dolblij dat ze niet meer elke dag met hout hoeven te sjouwen. Die tijd gebruikten ze nu om te spelen met hun kinderen. Voor de armste mensen kan de investering een grote barrière zijn, terwijl 30 cent per dag betalen voor houtskool op de lange termijn duurder is dan eenmalig bijvoorbeeld 15 dollar uitgeven voor een zonnekoker.”
4. Zien de bedrijven die meedoen een markt van 600 miljoen potentiële consumenten?
“Wij promoten niet één bepaald model van één bepaald bedrijf. Met de 270 aangesloten overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties bepalen we de standaarden. Samen bereiken we meer dan als we allemaal apart opereren. Bedrijven als Shell en Siemens hebben ervaring marktwerking en brengen technische expertise in. De maatschappelijke organisaties weten wat er speelt op lokaal niveau en beschikken over distributiekanalen. Zo vullen we elkaar aan. We dragen dus geen voorkeur uit voor een bepaalde technologie. Of mensen koken op gas of zonne-energie of biomassa, dat maakt ons niet uit. Zolang het maar schoon, efficiënt en veilig is.”
5. Heeft u het zelf al uitgeprobeerd, dat schone koken? “Ja, in mijn tuin heb ik wel eens een kop thee gezet met een zonnekoker. Het water borrelde binnen een paar minuten. Op mijn kantoor in Washington staan wel tien verschillende typen kookpitten. Ik heb helaas nog geen tijd gehad om ze allemaal te testen.”
De Global alliance for cleaner cook stoves is opgericht op 21 september 2010. Shell en ontwikkelingsorganisatie SNV zijn er vanaf het begin bij betrokken. Intussen hebben zich 13 donorlanden aangesloten, waaronder Nederland. Nationale overheden van onder meer Tanzania, Ethiopië, Rwanda, Bangladesh, Cambodja en Colombia doen mee.
