Een jaar nadat de Colombiaanse regering en de FARC onderhandelingen begonnen op Cuba, is vrede in Colombia nog ver weg. De oppositie wil, als ze de presidentsverkiezingen in mei 2014 winnen, de vredesgesprekken zelfs stopzetten.
“Vredesonderhandelingen? De Colombiaanse regering is nog nooit in vrede geïnteresseerd geweest. Er is geen politieke wil. Er valt genoeg te verdienen met de oorlog.” Brigida González zit voor haar eenvoudige huisje in San Josecito, een gehucht in het noorden van Colombia. Het plaatsje wordt ook wel La Holandita genoemd, omdat het dorp in het verleden met Nederlandse steun tot een ‘vredesgemeenschap’ werd uitgeroepen. De inwoners besloten in 1997 na moordpartijen door leger, guerrilla, paramilitairen en politie geen enkele gewapende groep meer op hun territorium te accepteren. Maar als er van iets géén sprake is in San Josecito, dan is het wel van vrede, volgens González. “We leven hier in een oorlogszone”, vertelt de vrouw met grijze vlechten terwijl ze verder breit aan een wollen mutsje. “San Josecito is een van de zwaarst getroffen dorpen in Colombia. We hebben sinds de oprichting van onze vredesgemeenschap in 1997 meer dan 170 van onze 1200 inwoners moeten begraven.”
Goud en olie
De geschiedenis van San Josecito is typerend voor veel plaatsen op het Colombiaanse platteland. Het gehucht, gelegen nabij de Caribische kust, is rijk aan tropisch hardhout, goud, coltan en waarschijnlijk ook olie en er wordt steeds meer grond ontgonnen voor grootschalige palmolie- en bananenplantages. “Gewapende groepen willen ons hier weg hebben”, volgens González. “Grootgrondbezitters willen onze grond, buitenlandse investeerders ook. Ze schakelen paramilitaire groepen in, die vaak samenwerken met het leger. Die vechten tegen alles en iedereen die ook maar enigzins links is, of niet wil vertrekken. Natuurlijk vechten ze ook tegen de FARC.”
Euforie
Diezelfde FARC begon een jaar geleden vredesonderhandelingen met de Colombiaanse regering. Groot was de euforie onder de bevolking. President Manuel Santos lifte mee op de golf van enthousiasme: eind 2012 had hij in opiniepeilingen een approval rate van 80 procent. Een jaar later is het enthousiasme omgeslagen in scepsis. Van de vijf thema‘s waarover wordt onderhandeld, hebben beide partijen vooralsnog alleen op het terrein van landbouwhervormingen een overeenkomst bereikt. Op alle andere terreinen (deelname van ex-guerrilleros aan de politiek, einde van het geweld, einde aan de drugshandel en de rechten van de slachtoffers) lijkt stilstand te overheersen.
Hoe de stand van zaken daadwerkelijk is, is echter moeilijk in te schatten. Woordvoerders van de FARC op Cuba hebben meermaals gemeld dat momenteel over vele thema’s gesproken wordt.
President Santos, wiens oorspronkelijke plan het was om de vredesonderhandelingen maximaal een jaar te laten duren, ziet inmiddels ook de gevaren van zich eindeloos voortslepende onderhandelingen. Hij opperde onlangs zelfs de gesprekken tijdelijk op te schorten, zodat ze minder invloed zouden hebben op de komende verkiezingscampagne. Zijn voorstel werd lauw ontvangen.
Presidentsverkiezingen
De vredesonderhandelingen hebben nog een ander zwaard van Damocles boven het hoofd hangen. In mei 2014 vinden in Colombia presidentsverkiezingen plaats. De populariteit van president Santos is inmiddels tot een dieptepunt gedaald. Oppositiepartij Uribe Centro Democrático, de nieuwe partij van de voormalige, oerconservatieve president Àlvaro Uribe (hij mag na twee ambtstermijnen niet meer kandideren), koos eind oktober voormalig minister Oscar Ivan Zuluaga tot haar presidentskandidaat. Zuluaga kondigde aan bij verkiezingswinst de vredesonderhandelingen te stoppen.
De traagheid van de gesprekken en het uitblijven van resultaten spelen de hardliners van de partij van Uribe in de kaart. Volgens de ex-president is de veiligheidssituatie in Colombia sinds het aantreden van Santos hard achteruitgegaan, en onderhandel je bovendien niet met terroristen.
Succes
President Santos op zijn beurt blijft herhalen dat zijn regering de guerrilla harder heeft getroffen dan welke voorganger dan ook. Inderdaad heeft hij met zijn strategie om belangrijke commandanten uit te schakelen, succes gehad. Volgens schattingen van het ministerie van Buitenlandse Zaken is het aantal FARC-strijders de afgelopen jaren van 9000 naar 7200 gedaald. Een jaar of tien geleden waren het er nog zo‘n 20.000. Overigens staat naast de FARC ook de veel kleinere guerrillabeweging ELN (met een geschatte 2500 manschappen) in de startblokken om vredesgesprekken te beginnen. Deze vinden mogelijk in Brazilië of in Uruguay plaats.
‘Oorlog voeren is gemakkelijk’
President Santos hoopt nog steeds op een vredesakkoord. Aangezien nu waarschijnlijk over meerdere thema’s tegelijk wordt gesproken op Cuba, bestaat de kans dat beide partijen over enkele maanden toch nog opeens met een compleet vredesakkoord komen. Het politieke lot van president Santos lijkt met de uitkomst van de vredesgesprekken verbonden te zijn. “Oorlog voeren is gemakkelijk”, volgens Santos. “Vrede bereiken is veel moeilijker.”
Die opvatting deelt de neoliberale president met Brigida González uit vredesdorp San Josecito. De vrouw verloor eerst twee broers. Daarna kwam tijdens kerst 2001 haar vijftienjarige dochter bij een bombardement om het leven. “Het leger presenteerde haar en de zes andere slachtoffers als gesneuvelde FARC-strijders, wat volledige onzin was. Een paar weken heb ik de daders gehaat. Maar ik heb God gevraagd mijn haat in positieve energie om te zetten. Hoewel deze regering geen politieke wil lijkt te hebben om vrede te bereiken, gaat het misschien toch lukken. Mijn haat heeft plaatsgemaakt voor hoop.”
Foto Robert Thivierge op: Flickr
