Arme Bono. Maakte de U2-voorman tien jaar geleden hulp aan arme landen weer hip, nu is het juist hip om Bono te bashen. Of je op z’n minst van hem te distantiëren, zoals de website This is Africa doet: ‘this is the blog that’s not about famine, Bono or Barack Obama’. Tot overmaat van ramp verscheen er eind vorig jaar ook nog eens vernietigende biografie. De machtigen profiteerden van Bono’s betrokkenheid, niet de armen. Hilarisch leesvoer, constateert Afrikaredacteur van de Volkskrant (geen U2-fan, raadt Mary Halvorson aan). “Dat neemt niet weg dat het een wijze les is voor iedereen die dreigt te bezwijken aan het plezierige gevoel van ongefundeerd optimisme.”
Bollebooseconoom Jeffrey Sachs (van de bestseller The End of Poverty uit 2005) heeft een bijzondere band met popster Bono. Ze gaven beiden een nieuw impuls aan de ontwikkelingshulp, die uit de mode dreigde te raken. Elk van de twee vrienden heeft nu een vernietigend boek voor de kiezen gekregen: Jeffrey Sachs van Nina Munk, The Idealist, en Bono van Harry Browne, The Frontman, Bono (In the name of power). Voor celebrity actievoerders als Bono (U2-zanger) kwam professor Sachs als geroepen. Bono was groot geworden met Live Aid en Band Aid van kompaan Bob Geldof in de jaren tachtig. Die succesvolle vorm van geld inzamelen was meer en meer onder vuur komen te liggen, omdat op de besteding van al die welgemeende giften veel viel af te dingen.
Was dit geen vorm van zelfverheerlijking en reclame voor bands over de ruggen van de armen? Met het recept en het keurmerk van Jeffrey Sachs kon al het particuliere hulpgeld in geloofwaardige banen worden geleid. Alles draaide erom het grote geld los te weken bij filantropen en regeringen. Hulp was geen linkse hobby meer: het was a-politiek geworden. Sachs en Bono brachten alle machtigen der aarde in een optimistische, zo niet uitgelaten stemming. Van Bill en Melinda Gates tot de Amerikaanse president Bush.
Jubelstemming
Het hoogtepunt van de jubelstemming was op de internationale G8-top in Gleneagles in 2005. Daar beloofden de rijke landen onder de bezielende leiding van de Britse premier Tony Blair de handen ineen te slaan om armoede de wereld uit te helpen, onder het motto Make poverty history. De VN hadden dat al in 2000 bedacht met de formulering van millenniumdoelen, die in 2015 moesten zijn gehaald. Na Gleneagles leken die vrome wensen opeens haalbare doelen. Het liep natuurlijk anders.
Browne, een docent aan de technische hogeschool van Dublin, wil met The Frontman eigenlijk maar één ding aantonen: zijn Ierse landgenoot Bono wilde ons laten geloven dat hij de machtigen op aarde om zijn vinger kon winden en inzetten voor het goede doel, maar het was precies andersom. President George W. Bush en zijn bondgenoot in ‘de oorlog tegen het terrorisme’ Tony Blair maakten handig gebruik van de popster om de aandacht af te leiden van de steeds minder populaire oorlogen in Afghanistan en Irak. Ze namen de moralistische kletspraat van die mafkees met die rare bril gewoon voor lief.
Het beloofde grote geld van Gleneagles is nooit op tafel gekomen. Maar daar horen we Bono nooit over; volgens Browne is hij het schoothondje van de cynische machthebbers. Berekenende schavuit Dat is geen naïviteit, want Bono is een berekenende schavuit volgens Browne. Hij is ook een meester in de belastingontduiking en Browne doet uit de doeken hoe dat in zijn werk gaat via bijvoorbeeld Amsterdam. De superrijke popster heeft er ook voor gewaakt niet zijn eigen geld in de goede doelen te steken. De organisatie die hij oprichtte, ONE, geeft geen hulp, maar werkt aan bewustwording en beïnvloeding van politici en de media.
Het boek is geschreven als pamflet in de reeks Counterblast van de linkse Britse uitgeverij Verso. Dat maakt het vaak hilarisch leesvoer en liefhebbers voor retoriek komen ook aan hun trekken, maar het ontbreken van tegenargumenten in dit genre maakt het gehamer ook wel eentonig. Dat neemt niet weg dat het een wijze les is voor iedereen die dreigt te bezwijken voor het plezierige gevoel van ongefundeerd optimisme.
Dit artikel verscheen eerder hier. Het Afrikablog van de Volkskrant-redacteur Wim Bossema (@wimbossema) biedt opinie, commentaar, verslaggeversnotities, debatverslagen én regelmatig een bijdrage van OneWorld. Verder veel tips voor Afrika-sites, kunst, fotografie, tijdschriften en boeken. www.volkskrant.nl/afrikablog
