Ik was jaren niet meer in een Puskesmas, een typisch buurtkliniekje in Indonesie geweest. Ik ben er voor een reportage over de Indonesische gezondheidszorg. Vroeger waren de ziekenhuisjes de meest smerige plekken om naar toe te gaan. Patienten kwamen er na een bezoek nog zieker vandaan. Door de viezigheid of de ongewassen handen van het medische personeel liep je er gemakkelijk een nieuwe infectie op. Ruiten ontbraken, wc’s werden niet schoongemaakt, net zoals de muren en vloeren er ronduit goor uitzagen. Het was er in ieder geval goedkoop. Mits de dokter en zijn verpleegkundige ook kwamen opdagen met hun medicijnenkoffer. Anders zat je er de hele dag voor niets te wachten.
In deze Puskesmas in Zuid-Jakarta, toch in een van de armere wijken van Jakarta, loop ik met verbaasde ogen rond. De vloeren blinken, de muren zijn schoon. Patienten zitten in de overvolle wachtkamers netjes te wachten en het gaat er georganiseerd aan toe. Bij de ingang van de wachtkamer kun je een nummertje trekken. Iedereen wordt via een luidspreker opgeroepen. Voorkruipen lukt niet meer.
Karel Subiodo is de directeur van de kliniek die me met plezier een rondleiding geeft. Eerst laat hij me het laboratorium zien. De overheid heeft zichtbaar geinvesteerd. Machines die per computer worden bestuurd voeren bloed- en urinetesten uit. Verpleegkundigen dragen schone jassen en mondkapjes. Er is een speciale kamer waar seksueel overdraagbare aandoeningen en hiv worden behandeld. In het preutse Indonesie wordt aids niet langer weggemoffeld.
Ik vraag aan Karel of deze Puskesmas symbool staat voor de economische vooruitgang. Ik verliet Indonesie voor enkele jaren toen het nog enigszins in een financieel dal verkeerde. Nu mag het land met 6.4 % jaarlijkse groei zichzelf in het rijtje van opkomende economieen scharen. De regering pakt dus wel degelijk de gezondheidszorg in Indonesie stevig aan.
India is ook zo’n opkomende economische wereldmacht waar ik enkele jaren verbleef. Daar worden ondanks de groei van 9 % per jaar patienten in de overvolle staatsziekenhuizen vaak naar huis gestuurd. Sterven zieke mensen letterlijk op straat en bevallen moeders van hun kinderen in de parken. India richt zich meer op de luxe priveklinieken voor de middenklasse, omdat die als de motor achter de economie worden beschouwd.
Het lijkt alsof de regering van de gepensioneerde generaal Susilo Bambang Yudhoyono beter dan die van de Indiase econoom Manmohan Singh beseft dat zowel gezondheidszorg als onderwijs de sleutels zijn voor de vooruitgang van ontwikkelingslanden.
Indonesie denkt ook verwoed na over familyplanning. Net als India barst het land met de alsmaar groeiende bevolking uit zijn voegen.
Op de zaal waar de pasgeboren baby’s liggen, rusten hun moeders achter gordijnen uit. Wie meer betaalt krijgt een eigen kamertje. Een verpleegkundige wast de teentjes van een kersverse zuigeling met zorg schoon. De bevallingskosten zijn voor iedereen gratis als het stel op papiert belooft de komende drie jaar geen kinderen te krijgen. De maatregel werkt, vertelt Karel. Moeders die toch eerder voor een tweede kind gaan, krijgen alsnog de dure rekening gepresenteerd.
Maar aan de Indonesische zwaar gesubsidieerde gezondheidszorg zit ook een nadeel. De prijzen zijn veel te laag. Voor nog geen 16 eurocent heb je een consult en medicijnen. Spoedgevallen na vier uur betalen 80 eurocent. Nog even en Indonesie zit in dezelfde boot als Nederland. Niet vanwege de hoge maar de veel te lage prijzen dreigt de zorg onbetaalbaar te worden.
Het medisch personeel klaagt net zoals in Nederland dat ze te weinig verdient. Komende week gaan ze in staking. Ze eisen een hoger salaris. Indonesische artsen die in de overheidskliniekjes werken beweren dat ze nauwelijks van hun salaris kunnen rondkomen. Ze hebben geen BMW voor de deur staan of gaan voor een skivakantie naar Nieuw-Zeeland.
‘Wat wil de overheid? Failliet gaan? Wat is nou 16 cent voor een doktersbezoek? De kapper verdient met een simpele haarknipbeurt het driedubbele. Ik kan beter haren gaan knippen dan patienten genezen’, zegt een boze arts in de kliniek.
In de krant lees ik dat de regering niet van plan is de salarissen te verhogen. De financiele crisis in Europa is nu ook aangeland in Indonesie. De broekriem moeten worden aangetrokken. Maar voorlopig nog niet in de buurtkliniekjes. Nu zijn de armen als laatsten aan de beurt
