In Nederland is het al jaren de traditie. Vraag je rokende vrienden wat het goede voornemen is voor het nieuwe jaar? Stoppen met roken!
Niet in Indonesië, waar de niet-rokers steeds meer in de minderheid raken. Terwijl wereldwijd het aantal rokers afneemt, beginnen vooral steeds meer jongeren aan deze verslaving, vanwege de economische groei, luidt een van de verklaringen. Een op de drie Indonesiërs rookt. Nou kost een pakje sigaretten ook niets. Voor kretek, Indonesische sigaretten gemaakt van tabak en kruidnagels, betaal je nog geen euro.
Als je rookt, hoor je erbij, verzekerde een scholier me deze week. Ik zocht de jongeren op bij hun hangplek, niet ver van mijn huis. Waar ze elke dag uit school zich verzamelen voor de warung, een klein eetkraampje, dat op iedere hoek van de straat staat.En waar je naast een instant-mie, koffie, thee, zoete drankjes vooral sigaretten kunt kopen.
De puber Wandy (14), met beugel en puistjes, vertelde mij dat hij het nieuwe jaar is gestart met roken. Nu wil hij graag van zijn vrienden leren hoe je van die ‘vet stoere’ rookkringetjes maakt. Samen met zijn nieuwe rookmaatjes zit Wandy op een bankje voor de warung. Jasin (16), een stevige roker sinds zijn twaalfde, zo vertelt hij zelf, wil Wandy graag inwijden in de wereld van rookverslaafden. Hij houdt zijn hoofd iets naar achteren, neemt een flinke trek en laat onder luidt gejoel van zijn vrienden de rook in kleine kringetjes ontsnappen.
De warunghouder kijkt lachend toe. Want hoe meer sigaretten de jongens roken, hoe hoger zijn omzet aan het einde van de dag. De warunghouder geeft ruiterlijk toe dat hij het meest aan sigaretten verdient. “Na rijst is de sigaret het meest geliefde genotsmiddel van de Indonesiër”, grapt hij.
Het grootste probleem in Indonesië is dat de anti-rookwet weinig voorstelt. Volgens die wet mogen kinderen onder de achttien jaar in Indonesië geen sigaretten kopen. De warunghouder neemt het niet zo nauw met de regelgeving. “Mijn familie moet ook eten. Bovendien rookt iedereen in Indonesië. Het is gewoon een onderdeel van onze cultuur”.
Anti-rookactivisten zoals voorzitter Arist Merdeka van de Nationale Commissie voor de Bescherming van Kinderen vecht al jaren tegen de slappe antirookwetgeving. Hij verwijt de tabaksindustrie en de overheid de Indonesische jeugd aan het roken te helpen. Hij noemt als voorbeeld de ‘gelikte’ billboards die door de hele stad hangen waarop hippe jongeren sigarettenmerken aanprijzen. Sigarettenfabrikanten zijn zelfs de belangrijkste sponsors van grote popfestivals. Dat mag omdat Indonesië weigert, onder druk van de tabaksindustrie, het Internationale Tabaksverdrag van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) te ondertekenen dat sigarettenadvertenties verbiedt.
De tabaksindustrie is een goudmijn voor de Indonesische overheid. Zij draagt maar liefst 15 procent bij aan het bruto nationaal inkomen. Ze is de grootste belastingbetaler. De tabaksindustrie krijgt zelfs belastingverlaging, omdat de fabrieken miljoenen werkloze jongeren opnemen.
De federatie van Indonesische Sigarettenfabrikanten voelen zich absoluut niet verantwoordelijk voor jonge kinderen die soms al op hun achtste met roken beginnen. De ouders moeten beter op ze letten. Die grijpen niet in, omdat ze zelf roken. Dat bevestigen ook de rokende jongeren op hun hangplek. “Mijn vader rookt, mijn moeder, mijn broers en neven, de hele familie rookt”, legt Jasin uit. Op zijn school is er ook nauwelijks voorlichting, omdat de meeste onderwijzers zijn zelf verslaafd. Jasin noemt de antirookcampagnes van de overheid ‘slappe aftreksels’. “Een suffig filmpje waarin iemand uitlegt dat roken slecht is, maar dat weten we zelf ook wel.” Jasin rookt net zoals zijn vrienden een pakje per dag. Hij weet dat het slecht is. Net zoals de warunghouder, die al sinds zijn twaalfde rookt. “De sigaret is mijn beste vriend, waarom zou ik een einde aan die mooie vriendschap maken”, zegt hij ongegeneerd.
