Eentje heeft Senegal er. Eén echte, volbloed wereldster. Youssou N’Dour (51). Zanger, activist, icoon.
N’Dour beklom zijn eerste podium toen hij twaalf was. Binnen een paar jaar zong de tiener – handelsmerk: een buitengewoon warme, soepele stem – regelmatig met de Star Band, begin jaren ’70 de populairste groep van zijn geboortestad Dakar. In 1979, twintig jaar jong, vormde hij de band Etoile de Dakar. Met de opvolger daarvan, Super Etoile de Dakar, groeide N’Dour uit tot wellicht Afrika’s meest gevierde muzikant ooit. Hij werkte samen met Sting, Lou Reed, Paul Simon en Bruce Springsteen, om maar een paar namen te plukken uit een ellenlange lijst. In Senegal zelf wordt N’Dour gevierd als de grondlegger van mbalax. Deze mix van Westerse en Latijns-Amerikaanse muziekinvloeden met explosieve Senegalese drumritmes is onder jongeren veruit de populairste muziekstroming. Alleen hiphop komt enigszins in de buurt.
Op oudjaarsavond bezocht ik een optreden van N’Dour in het Centre International du Commerce Extérieur du Sénégal (Senegalezen houden van gewichtige titels. Een erfenis van de Franse kolonisatie?). Zelden zo’n aimabele wereldster gezien. Zonder enig omhaal begon hij te spelen. Na drie uur non-stop concert (!) ben ik, half vijf ‘s ochtends, zelfs voortijdig afgehaakt. Daar kunnen Westerse popidolen een voorbeeld aan nemen.
Behalve muzikaal is N’Dour ook altijd sociaal en politiek bevlogen geweest. Hij organiseerde een concert voor de vrijlating van Nelson Mandela. Hij werkte met UNICEF aan het openen van internetcafé’s in Afrika. Hij deed mee aan concerten van Live Aid en Amnesty International.
In eigen land was N’Dour deel van de maatschappelijke beweging die een einde maakte aan het archaische bewind van de Socialistische Partij, die regeerde vanaf het onafhankelijkheidsjaar 1960 tot aan de eeuwwisseling. Die machtswisseling hielp de huidige president Abdoulaye Wade in het zadel.
De ironie wil dat diezelfde Wade, inmiddels verketterd wegens het uitblijven van veranderingen, N’Dour krampachtig heeft proberen te muilkorven. Wat is er gebeurd? N’Dour bestiert de mediagroep Futurs Medias, tot voor kort bestaande uit een radiostation en een krant. Beiden staan – het hoeft niet te verbazen – bekend om hun kritische geluid. Enkele jaren geleden wilde N’Dour een televisiestation aan zijn mediabedrijf toevoegen. De regering weigerde echter halsstarrig een licentie te verlenen. Een steekhoudende verklaring daarvoor kwam er nooit. President Wade meldde slechts dat hij weigerde omdat hij niet wilde dat ‘buitenlanders zich gingen bemoeien met de Senegalese politiek’. Wat hij daarmee bedoelde weet waarschijnlijk nog steeds alleen hijzelf. De werkelijkheid is dat Wade simpelweg vreesde voor nog meer kritiek uit de hoek van N’Dour.
Pas eind vorig jaar kreeg N’Dour dan toch groen licht. Een mindere God was het vast niet gelukt. Het jarenlange verzet van het pluche zegt in elk geval veel over het morele gewicht van de zanger in een land dat bepaald niet overloopt van de kritische stemmen met gezag. Wat mij betreft: go Youssou!
