Een romantisch hofje
Vandaag neemt Maurice ons mee op rondleiding. Er is ons beloofd dat een ex-dakloze en/of ex-verslaafde ons laat zien hoe hij, of zij, de stad ervaart. We beginnen bij een mooi hofje. Een schattig tuintje om even te pauzeren tijdens het winkelen. Maar ook ideaal voor daklozen en drugsgebruikers want afgeschermd van camera’s of surveillanten. Maurice kan er kort over zijn: vroeger een vaste plek, nu helaas ongeschikt om te overnachten. Tegenwoordig gaat het hek om 17 uur dicht.
Sin City
Vroeger was alles anders. Utrecht was een toevluchtsoord voor daklozen. De poorten van de parkjes bleven ‘s nachts gewoon nog open. Bovendien werd er een beleid gevoerd van gedogen en wegkijken. De stad hing vol junks, dealers, dak- en thuislozen in alle soorten en maten. Het Utrecht van toen klinkt als Sin City. Nu is de stad opgeschoond. Overdag zie ik overal open deuren: winkels, boetiekjes, café’s, bibliotheek en nieuwe hotels. Maar als ik geen geld heb, is het niet aantrekkelijk. Als dakloze ben je niet gewenst.
De Tunnel
Het hoogtepunt, of dieptepunt, van de rondleiding is de junkentunnel, of ‘De Tunnel’: de aanvoerstraat voor goederen onder Hoog Catharijne. Een ommuurde weg waar nooit daglicht komt. In de jaren ’80 en ’90 beroemd en berucht. Samen met zo’n 300 andere daklozen bewoonde Maurice deze duistere plek, voor een paar maanden. Toen de gemeente jaren geleden begon met het opschonen van de stad en het afsluiten van hangplekken, liep het hier ‘s avonds vol. Als de poorten, hekken en deuren in de stad ‘s avonds gesloten werden, om overlast tegen te gaan, bood de tunnel een verschikkelijk alternatief.
Twee keer per dag een ambulance
Hoe leven driehonderd mensen samen, in een tunnel zonder stromend water, eten, zorg, toezicht en uitzicht? Het werd een vluchtelingenkamp en war zone in één. Dealers stonden op de hoek te wachten op hun geld. Had je gescoord, dan waren collega-verslaafden niet verlegen om je hersens in te slaan voor een gram. Politie kon, wilde of mocht dit terrein niet betreden – uit vrees voor hun eigen leven. Tweemaal daags reed de ambulance voor. Niet omdat iemand ze had gebeld – geen dakloze met een telefoon op zak– maar omdat er altijd wel een gewonde te halen was.
Gesloten deuren
Het hek van De Tunnel is nu al tijden gesloten, de boel is leeggehaald en aangeveegd. Het is veiliger zo. Maar ergens moeten zij nu zijn, de mensen die daar sliepen. De vraag is waar? Aan het eind van de tour staan we weer op het feestelijk verlichtte Domplein. Het wordt avond, snel koud en donker. Mensen nestelen zich achter ramen in de knusse restaurants. Etenstijd, kaarsjes aan. Maurice kijkt van buiten naar binnen. En voor het eerst kijk ik naar de stad als een dakloze. Ik zie heel veel gesloten deuren.
