‘Vanavond salsa?’ De stem aan de andere kant van de lijn deed het eerder klinken als een constatering dan een vraag. Niet verwonderlijk: sinds ik vorig jaar naar Lagos verhuisde, heb ik nog nooit een mogelijkheid om salsa te dansen afgeslagen. Het is mijn manier om de ontspannen na een dag stedelijke opwinding en ook nog eens een prima work-out. Dit keer moest ik de uitnodiging echter afslaan, want ik was net teruggekeerd uit het ziekenhuis na mijn allereerste malaria. Ik legde uit aan mijn salsa kennis, een lief jong dat zich kleedt als een woeste biker, dat ik te ziek was om te lopen, laat staan te dansen, maar voelde dat hij me niet helemaal begreep. Hij moet zich verwonderd hebben afgevraagd wat er zo bijzonder was aan malaria dat ik een paar dagen erna niet kon komen dansen.
Diezelfde avond kreeg ik een telefoontje van mijn moeder. Ik had haar niet geïnformeerd over mijn ziekte, heel goed wetend wat haar reactie zou zijn. Na afloop zou ik het haar wel vertellen, als ik weer beter was. Maar mijn moeder heeft Twitter ontdekt en had een van mijn malariatweets onderschept. ‘Lieverd, ben je ziek?’ vroeg ze. Ze klonk kortademig en haar stem was een halve octaaf hoger dan anders. ‘Mama, ik ben al weer bijna beter. Maak je geen zorgen. Malaria wordt hier gezien als niks meer dan een doodgewoon koutje.’
Ik bagatelliseerde mijn ziekte niet alleen om haar ongerustheid te dempen, maar echode ook de algemene Nigeriaanse reactie op malaria: de meeste mensen zien het als niets om je druk over te maken. Zij zijn opgegroeid met de ziekte die in het Westen mensen doet rillen van angst. Als je in Nederland vertelt dat je malaria hebt, denkt menigeen dat je welhaast op je sterfbed bent beland. In Nigeria, als het gaat om een gezonde volwassene, haalt men de schouders op. Je wordt veronderstelt aan zelfmedicatie te doen, een dag of wat in bed te blijven dan wel in miserabele staat op kantoor te verschijnen en daarna gaat het leven verder.
Het muskietennet boven mijn reuzenbed in mijn poppenhuis is voor Nigeriaanse vrienden vanaf het begin af aan onderwerp geweest van grappen. Klamboes zijn voor baby’s, menen ze, vriendelijk mijn bed met muggengaas bespottend, net zoals ze lachen om mijn weigering om ‘pure water’ te drinken, twijfelachtig water uit kleine zakjes waarvan ik niet weet of mijn maag de inhoud aankan. Soms irriteert mijn zwakke gestel me. Ik verlang naar het moment dat ik eindelijk net zo gehard ben als Nigerianen en gewend aan pure water, malaria en verse salades eten buiten de deur. Ik heb zelfs getracht mijn eerste kennismaking met malaria in mijn leven te zien als een Lagos initiatierite, en de ziekte geringschattend als een onschuldig koutje.
Tot ik de feiten weer eens las. De realiteit is dat malaria op geen enkele manier onschuldig is. Malaria is verantwoordelijk voor een op de tien gevallen van kraamsterfte in Nigeria, een op de vier gevallen van babysterfte en voor een derde van de dode kinderen onder de vijf jaar oud. Meer mensen in dit land overlijden aan de gevolgen van malaria dan aan de gevolgen van HIV/AIDS (Nigeria Malaria Fact Sheet). De rampzalige economische, sociale en gezondheidgerelateerde gevolgen van een bijna complete bevolking die geregeld met de ziekte te maken heeft, zijn schier onmeetbaar.
De malaria parasiet heeft twee gastheren nodig om te kunnen overleven: muggen en mensen. Wij spelen net zo’n belangrijke rol in de verspreiding van de ziekte als die irritante insecten (de vrouwelijke dan, die brengen het virus over). Simpel gesteld: als muggen zouden worden uitgeroeid, zou malaria met hen uitsterven. Maar hetzelfde geldt voor mensen.
Nu wil ik niet zo ver gaan als het laatste te bepleiten, dat schiet zijn doel wat voorbij. Maar nu ik me mijn eigen rol in het malariadrama realiseer, voel ik me ineens niet meer zo beschaamd als ik ‘s avonds onder mijn veelbespotte muskietennet kruip. Ik zal de malaria wel overleven, ik ben tenslotte gezond en heb toegang tot de juiste medicijnen. Maar de kinderen en zwangere vrouwen om mij heen hebben wellicht minder geluk.
Volg Femke op Twitter @femkevanzeijl
