Dit artikel maakt deel uit van de serie ‘2015: The future we want’ die OneWorld in 2013 initieerde.
Hoe verder fair trade producten van ons afstaan, hoe minder we er aan lijken toe te geven. Eerlijk eten en drinken doen we al langer, kleding nu we het verhaal van Bangladesh kennen een beetje, maar een duurzame telefoon gaat wel heel ver. Vinden we eerlijk voedsel belangrijker dan eerlijke kleding of eerlijke apparaten? Komt dat omdat het letterlijk in ons lijf gaat, en we vooral voor onszelf eerlijk en gezond willen zijn, of wordt het verhaal erachter gewoon te ingewikkeld?
Eerlijke letters
Het is mooi om te zien dat in deze periode van Sint en chocola vrijwel alle letters voorzien zijn van op zijn minst het UTZ certified logo, net als steeds meer andere voedselproducten die wij hier nuttigen. De ramp vorig jaar in de kledingfabriek in Bangladesh heeft ons ook aan het denken gezet over de producten die we aan ons lijf dragen. Hebben daar kinderhanden aangezeten? Hoe slecht waren de arbeidsomstandigheden van deze mensen? Vorig jaar nog wees onderzoek van NCDO uit dat de meeste mensen in Nederland best bereid zijn een tientje meer te betalen voor een product van vijftig euro, als deze gegarandeerd onder eerlijke omstandigheden in de winkel is gekomen. Veel retailers passen nu hun beleid aan, al heb ik het gevoel dat de druk minder groot is dan bij voedingsmiddelen. We hechten misschien toch meer aan wat we eten dan aan wat we aantrekken.
Mainstream
Tijdens de European Development Days (EDD) eind november in Brussel stelde Pedro Eikelenboom van IDH (the sustainable trade initiative) dat “het belangrijk is om duurzame handel te mainstreamen. Pas dan creëren we impact. Mensen willen fair trade chocola, zonder kinderarbeid. En mensen willen duurzame vis.” En zoals Hugo Maria Schally van de Europese Commissie daaraan toevoegde “we moeten naar mainstream in plaats van een schoon geweten”. Maar is biologisch en fair trade eten bij velen niet puur een vorm van eigenbelang? Is dat niet net dat schone geweten, of nog sterker: een schoon lichaam? Hoever gaat deze zorg van ons voor de rest van de wereld? Vinden we wat we eten bijvoorbeeld belangrijker dan wat we dragen, of wat we aan apparaten gebruiken? Of wordt het verhaal gewoon te ingewikkeld? Begrijpen we het niet?
Moeilijker
Voor koffie en cacao is het makkelijk: een grondstof, boer, fabriek, transport, winkel. Kleding wordt al ingewikkelder, waar is welk onderdeel van die jas gewonnen, in welke fabrieken zijn de verschillende onderdelen aan elkaar gezet? De keten wordt steeds diffuser en dus minder transparant. Laat staan als we het hebben over een smartphone. OneWorld meldt nu dat zelfs voor het maken van een simpel mobieltje al 75 kilo aan grondstoffen nodig is. Voor een smartphone weten we het niet, want het is gewoon niet makkelijk te herleiden. Wel zitten er meestal meer dan dertig grondstoffen in, zoals goud, tantalium en aardolie. Die worden nu steeds schaarser en dit zorgt wereldwijd voor veel problemen. Denk aan milieu, conflicten, landgrabbing, kinderarbeid, slechte arbeidsomstandigheden rond de mijnen, noem maar op.
Verschuiving
Na afloop van de conferentie sprak ik nog kort met Martin Dahinden, directeur van SDC, het Zwitserse agentschap voor ontwikkelingssamenwerking. Net als ik en gelukkig inmiddels velen met mij in Nederland, heeft hij een passie voor de campagnes tegen voedselverspilling. Ik vertelde hem over onze Damn Food Waste campagne en we spraken over hoe we de successen die lokaal en in landen werken, kunnen opschroeven naar een meer internationaal niveau. Hij noemde de campagnes tegen voedselverspilling het voorbeeld van de paradigmaverschuiving van millenniumdoelen naar de duurzame ontwikkelingsdoelen (post-2015), waarbij het steeds meer gaat om een gedragsverandering in het noorden.
Om nog maar even terug te komen op die smartphone. Hoe kunnen wij ons gedrag hier veranderen zolang we ons niet bewust zijn van al die ellende daar? We weten gewoonweg niet wat er allemaal aan grondstoffen ingaat en hoe dat ding tot stand is gekomen. En de vraag blijft natuurlijk: willen we het weten? Zoals Seamus Jeffreson, aankomend directeur van CONCORD zei tijdens de EDD “Het belangrijkst is misschien wel dat we onszelf in Europa verder ontwikkelen. We hebben een nieuw verhaal nodig. Hoe raken mondiale problemen ons in ons dagelijks leven? Mensen hebben een kompas nodig om te navigeren in de wereld waarin ze leven.”
