Al drie jaar woon ik in Tanzania en ik heb hier voor verschillende NGO’s gewerkt. Na jarenlange analyse van de Tanzaniaanse samenleving ben ik tot de conclusie gekomen dat we niet goed bezig zijn met ontwikkelingssamenwerking. De Afrikaanse cultuur is onaantastbaar gemaakt. Elke discussie over bijvoorbeeld de afname van het aantal kinderen per moeder loopt dood, omdat het hun cultuur is en daar mag je niet aan komen. Daarmee worden belangrijke vraagstukken omtrent armoedebestrijding genegeerd.
De cultuur van Tanzania bestaat uit regels die als ongeschreven wetten worden opgevolgd. Wat men eet, doet, zegt, draagt, is allemaal opgelegd. In de Tanzaniaanse samenleving bestaat veel geweld, zowel huiselijk geweld als geweld door de overheid. Seksueel geweld, lijfstraffen op scholen, geweld tussen verschillende clans, het komt op grote schaal voor. Vaak wordt de cultuur als excuus gebruikt om hier ongestraft mee door te kunnen gaan. Zo verzekert de cultuur dat mensen in de armoede blijven leven zonder hoop op verbetering.
Te veel kinderen
Tanzania kent bijvoorbeeld een traditioneel inwijdingsritueel voor meisjes tussen de vijf en negen jaar die leren hoe ze een man moeten plezieren en hoe ze hun heupen moeten gebruiken. Aan het eind van het ritueel moeten ze een erotische dans opvoeren in aanwezigheid van jongens en mannen uit de gemeenschap. Dit soort praktijken zorgen ervoor dat vrouwen in een positie gezet worden waarin ze slechts fungeren als seksobject. De rol van de vrouw is het baren van zoveel mogelijk kinderen en het zorgen voor de huishouding.
Vrouwen willen vaak maar twee of drie kinderen maar eindigen met zes tot tien kinderen waar ze helemaal niet voor willen en kunnen zorgen. Het gevolg is een enorme druk en frustratie binnen het gezin, want kinderen zijn duur en er is vaak geen geld. Moeders hebben het te druk om aandacht te schenken aan al hun kinderen. Vaders bemoeien zich niet met de kinderen want dat is de taak van de moeder. Kinderen raken verwaarloosd en kindermishandeling komt veel voor.
Getraumatiseerde bevolking
Het resultaat is een bevolking die alle tekenen van een getraumatiseerde bevolking vertoont en die elkaar naar het leven staat. Al het geweld en emotionele verwaarlozing op kinderleeftijd leidt er toe dat volwassenen emotioneel in een kindstadium zijn blijven hangen. Volwassenen communiceren slecht en verantwoordelijk gedrag is hen nooit geleerd. Gecombineerd met de onderdrukking en controle van de staat, leidt dit alles tot machteloosheids- en minderwaardigheidsgevoelens en depressie.
Hulp maakt het erger
Het is een vicieuze cirkel van oorzaken en symptomen die elke generatie sterker wordt. Dit wordt nog eens versterkt door ontwikkelingssamenwerking. Met al ‘onze’ hulp hebben we expliciet en impliciet de Tanzanianen gezegd dat ze ‘ons’ nodig hebben om uit de armoede te komen. Daardoor is de bevolking nog meer machteloos gemaakt. Zelfs hun overheid kan ze niet helpen. Ze hebben buitenlanders nodig om de problemen op te lossen en nu zit de bevolking dus braaf te wachten tot die buitenlanders hen uit de armoede halen.
Tot nu toe heeft de overgrote meerderheid van de ontwikkelingsorganisaties zich vooral bezig gehouden met materiële ontwikkeling. Maar het zijn volgens mij de psychologische problemen die mensen in armoede houden. Mensen zitten zo diep in een depressie dat ze niet in staat zijn om welke kansen ze ook geboden krijgen effectief te benutten om uit de armoede te komen.
Terug naar de tekentafel
Er is een ommekeer in denken nodig: mensen niet als slachtoffers, maar als actoren in het proces zien. Daarmee wordt het psychologisch niveau aangepakt. Een volledige cultuur- en gedragsverandering is volgens mij de enige oplossing om Tanzania uit deze neerwaartse spiraal te trekken.
Ik ben van mening dat we een adempauze moeten inbouwen, dat iedereen zich terug moet trekken uit Tanzania en alle andere Afrikaanse landen die in hetzelfde schuitje zitten. Vervolgens terug naar de tekentafel en van voor af aan beginnen: bij de oorzaken en hoe nu uit deze nachtmerrie te komen die we met z’n allen, inclusief de Afrikaanse bevolkingen zelf, hebben gecreëerd. Het wordt tijd om ze hun eigenwaarde terug te geven in plaats van het nog verder van ze af te nemen.
