070-3487770. Dat was het nationale noodnummer dat het ministerie van Buitenlandse Zaken uiteindelijk activeerde voor de ramp met de MH17. Maar dit telefoonnummer is niet meteen in gebruik genomen, zo blijkt uit de reconstructie van Brandpunt Reporter. Daardoor raakten de lijnen op Schiphol overbelast, groeide de ergernis bij het crisisteam van de luchthaven en kon aan nabestaanden op geen enkele wijze informatie worden verstrekt.
De eerste prioriteit is het nummer vast te stellen en te activeren
De reden dat het nationale noodnummer pas in de loop van de avond van die fatale 17 juli gebeld kon worden, heeft te maken met de drie opeenvolgende zevens. Een nummer dat volgens het ministerie teveel doet denken aan het in Oekraïne neergestorte toestel (Boeing 777). Maar alternatieven worden uiteindelijk niet gevonden, zodat dit alsnog het noodnummer wordt.
"Ik begrijp daar eerlijk gezegd niets van. De eerste prioriteit is het nummer vast te stellen en te activeren", zegt Huib Gorter, de Europese topman van Malaysia Airlines.
Met de informatie die ik toen had, had ik daar nu nog steeds gevlogen
Die bewuste avond geeft Malaysia Airlines een persconferentie. Gorter zegt uit te gaan van "een ongeluk", al is die dag al bekend dat meerdere (Oekraïense) vliegtuigen in de voorgaande dagen uit de lucht zijn geschoten. Weliswaar vliegend op een andere hoogte, maar toch. Toch zegt Gorter in de reportage: "Met de informatie die ik toen had, had ik daar nu nog steeds gevlogen."
Identificatie in oorlogsgebied?
Wat ook uit de reconstructie naar voren komt is dat het identificatieteam LTFO een dag later naar de Kiev gaat, en in het vliegtuig besluit om de identificatie in Nederland te doen – en niet in het door oorlog geteisterde rampgebied. Een voorstel van teamleider Peter van Vliet aan toenmalig minister Frans Timmermans, eveneens aan boord van het regeringstoestel. Dat bracht Timmermans echter in een lastig parket, zo vertelt Van Vliet: "Ik vind het wel een goed plan', zei Timmermans, 'maar daar ga ik niet over. Oekraïne gaat daarover. Ik moet dat echt overleggen. Het is op hun gebied, zij zijn verantwoordelijk."
Eerst stormt een paar man van de beveiliging van Borodai binnen, dat zijn mannen met bivakmutsen en Kalasjnikovs in de aanslag
Het is het begin van een week waarin het bedrijven van diplomatie een kernzaak blijkt te zijn. Zo blokkeren de pro-Russische separatisten het vertrek van de trein met stoffelijke resten, omdat zij een gesprek eisen met de Nederlandse forensische experts. Er volgt een ontmoeting met de premier van de Volksrepubliek Donetsk, Alexander Borodai. Van Vliet: "Eerst stormt een paar man van de beveiliging van Borodai binnen, dat zijn mannen met bivakmutsen en Kalasjnikovs in de aanslag." Van Vliet is door het ministerie van Buitenlandse Zaken echter uitdrukkelijk verboden om zaken te doen met de separatisten.
Géén documenten ondertekenen
Omdat de rebellen de trein met lichamen van de slachtoffers naar Rusland willen sturen en niet naar Charkov (onder het mom van: een kortere en veiligere afstand), wordt Van Vliet toch voor het blok gezet. Hij belt naar Nederland. "De instructie was: geen documenten ondertekenen waar iets op staat van de republiek Donetsk. Of streep het logo dan door. Er mag geen Nederlandse handtekening staan onder een officieel stuk. Politiek zou dat kunnen inhouden dat Nederland de republiek Donetsk erkent en dat doen we dus niet."
Toch moet Van Vliet voor vertrek een handtekening zetten, onder meer op een papier met cyrillisch schrift en een gigantisch logo van de zogenaamd zelfstandige republiek Donetsk. "Maar we keken in de loop van een Kalasjnikov, dus ik dacht: ik dat logo hier niet doorstrepen, dat kan gewoon niet. En ik wil dat die trein gaat rijden."
Ik heb door de handtekeningen heen geschreven in het Nederlands: "Dit is geen erkenning van de republiek Donetsk"
Van Vliet besloot drie Engelse versies te tekenen en niet de Russischtalige. "En ik heb door de handtekeningen heen geschreven in het Nederlands: "Dit is geen erkenning van de republiek Donetsk. Ik dacht, Nederlands kunnen ze toch niet lezen, en zo heb ik mij een beetje aan de opdracht gehouden."
Wat ook opvalt, is dat de forensische experts in Oekraïne onder grote druk van de Nederlandse regering stoffelijke overschotten hebben moeten inspecteren. In een veel hoger tempo dan zij eigenlijk aankonden.
Spoedklus: kisten naar Eindhoven voor herdenking
De lichamen lagen in body bags. Deze mochten echter niet worden geopend, omdat mogelijk andere sporen hinderlijk zouden zijn voor het onderzoek. De inspectie vond namelijk op het terrein van een verlaten tankfabriek plaats. Bovendien werden de stoffelijke overschotten behandeld als bewijsmateriaal. Om die reden moesten de zakken door een scanapparaat en kwam er veel handwerk aan te pas. Na twaalf uur waren er pas 20 lichamen gekist. Dat was 22 juli.
Toen kwam er telefoontje vanuit Nederland. Een dringend verzoek. Een dag later moet om 11 uur een vlucht plaatsvinden van Charkov naar Eindhoven met daarin 60 gekiste slachtoffers. Een eerste herdenking. Uiteindelijk weet forensisch expert Noud Schuuring dit aantal terug te krijgen tot 40 – al leidde dat tot urenlang doorwerken onder zeer zware omstandigheden voor tussen de 100 en 140 forensische experts.
Brandpunt Reporter: MH17, reconstructie van een ramp, klik hier om de uitzending terug te kijken via uitzendinggemist.
[[{“fid”:”36878″,”view_mode”:”default”,”fields”:{“format”:”default”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Neem een abonnement op OneWorld”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”Neem een abonnement op OneWorld”},”type”:”media”,”attributes”:{“alt”:”Neem een abonnement op OneWorld”,”title”:”Neem een abonnement op OneWorld”,”style”:”height:72px; width:581px”,”class”:”file-default media-element”}}]]
