De afgelopen week viel een radiospotje mij op. Het was geen reclame,maar een bekendmaking. Dat de naam en logo van een bekende schoenenzaak illegaal gebruikt worden door derden. Het bedrijf distantieert zich openlijk van de copy-cat. Plagiaat is in Suriname officieel – volgens een verouderde wet – strafbaar. Maar wie iets dat een ander heeft bedacht, geschreven of gemaakt, jat, komt daar gewoon mee weg. De autoriteiten doen er niets aan. De wil vanuit de overheid om dit probleem aan te pakken is er wel. Althans.. dat zeggen ze.
[[{“type”:”media”,”view_mode”:”media_large”,”fid”:”13883″,”attributes”:{“alt”:””,”class”:”media-image”}}]]
De minister van Justitie uit de vorige regering, Chan Santokhi, heeft als eerste stap in de erkenning van auteursrechten, geprobeerd ordening te brengen in het grote jatwerk binnen de muzieksector. Muziekartiesten, of ze nou componisten, zangers of muzikant zijn, hebben financieel vaak het nakijken omdat een muziek-cd eenmaal uitgebracht, vele malen gekopieerd wordt door anderen die niets met de totstandkoming van het muziekproduct te maken hebben.
Sasur
In mei 2004 werd door Prim Ramlal, die beweert zelf slachtoffer van schending van muziekauteursrechten te zijn geweest, de Stichting Auteursrechten Suriname opgericht. Santokhi gaf Sasur daarna via de Commissie Toezicht Muziekauteursrechten toestemming om de royalties van muziekartiesten uit binnen- en buitenland wier muziek in Suriname wordt afgedraaid, te innen. Een soort Bumra Stemra zeg maar.
Kritiek
[[{“type”:”media”,”view_mode”:”media_large”,”fid”:”13884″,”attributes”:{“alt”:””,”class”:”media-image”}}]]
Direct na de wettelijke autorisatie, kreeg Sasur-voorzitter Ramlal flinke kritiek. Hij zou handelen uit eigenbelang en bovendien was zijn organisatie niet transparant. Regels en procedures zouden onduidelijk en niet goed uitgewerkt zijn. Een feit is dat muziekartiesten uit binnen- en buitenland een paar jaar na de oprichting van Sasur nog altijd niet zijn uitbetaald geworden. Ramlal zegt dat dit komt omdat hij nauwelijks inkomsten heeft.
Geen inkomsten?
De bij Sasur aangesloten muziekartiesten betalen hun contributie niet, volgens Ramlal. Ook weigeren degenen die de royalties moeten betalen dit te doen. Feit is inderdaad dat muziekshow organisatoren en eigenaren van radio- en televisiezenders nog altijd geen royalties hebben betaald. Sasur sleepte enkelen van hen voor de rechter en zij werden gevonnist tot dwangsommen om te betalen, maar zelfs deze stap mocht niet baten. Uit het hele getouwtrek dat al een paar jaar duurt blijkt dat destijds Santokhi en Ramlal met zijn Sasur organisatie zaken op het wettelijk, juridisch en organisatorisch vlak niet goed hebben geregeld met alle gevolgen van dien.
Te onduidelijk
De roep voor een andere juridische en organisatie structuur en duidelijkere wetgeving, werd alsmaar groter. De radio- en televisie eigenaren, verenigd in de Vereniging van Radio en Televisiemakers in Suriname, VRTS en de muziekshow organisatoren, verenigd in de VSO, eisen dat een natuurlijk rechtspersoon zoals een vereniging, hun belangen behartigt en niet een stichting. Een vereniging heeft een door leden gekozen bestuur. Dit garandeert een grotere doorloop en meer transparantie dan een stichting.
Nog geen oplossing
[[{“type”:”media”,”view_mode”:”media_large”,”fid”:”13886″,”attributes”:{“alt”:””,”class”:”media-image”}}]]
Half januari bundelden een deel van de muziekartiesten zich, om zo hun belangen beter te behartigen. Ondertussen liepen de gemoederen alsmaar hoger op. Januari dit jaar werd president Bouterse gevraagd te interveniëren toen bleek dat huidig justitieminister Martin Misiedjan het vertrouwen van alle partijen had verloren een oplossing te kunnen brengen in de zaak. Bouterse sprak met alle belanghebbenden en beloofde een oplossing voor het eind van de maand. Die oplossing moet nog komen. Ook de president moet er inmiddels achter zijn dat het gaat om complexe problematiek.
Trias politica
Toevallig vandaag in het nieuws dat Ramlal verklaart dat wat de president ook besluit, vanwege de deling der machten, een besluit van een uitvoerend orgaan zoals dat van de president, nooit een besluit van een juridisch orgaan teniet kan doen. Tegelijkertijd lijkt Ramlal te zwichten voor kritiek als hij in hetzelfde interview in Times of Suriname, een lokale Surinaamse krant verklaart dat “in het kader van het algemeen belang” hij bereidt is “alle bestuursfuncties van Sasur open te gooien”. Dit alles schrijft hij in een brief aan de president.
Na’f Su
Om hun onvrede te uiten, lieten muziekartiesten, showorganisatoren en eigenaren van radio- en televisiezenders afgelopen weekend gezamenlijk hun stem horen tijdens de gratis en grootscheepse Na’f Su (Het is van Suriname) muziekmanifestatie. Na’f Su was een groot succes vanwege de eenheid die werd getoond en de enorme toeloop van publiek.
Zelfverkoop
[[{“type”:”media”,”view_mode”:”media_large”,”fid”:”13885″,”attributes”:{“alt”:””,”class”:”media-image”}}]]
Veel rechthebbenden treffen persoonlijke maatregelen tegen diefstal van hun intellectueel eigendom. Vooral jonge muziekartiesten gaan op een creatieve manier met de situatie om. Hun songs en clips zetten ze zelf op het internet, zodat wie het wil deze vrij kan downloaden. Geld verdienen ze met optredens, zo is de gedachte. En: met de zelfverkoop van hun albums. Zo brengt de singer-songwriter Kelita Gallant haar muziekalbum al zingend, met haar gitaar als begeleiding, in winkelcentra aan de man . Een muziekorganisatie als Legacy Entertainment dat het management en de promotie van verschillende artiesten doet, brengt de albums van haar artiesten zelf aan de man, in plaats van in de cd-winkel.
Self-publisher
Deze vorm van zelf uitgeven van je intellectueel product, is ook gemeengoed geworden bij de lokale auteur van proza. Schrijvers vormen samenwerkingsverbanden van waaruit zij hun boeken verkopen. Op scholen bijvoorbeeld. Ismene Krishnadath is voorzitter van de belangrijkste schrijversvereniging van Suriname, Schrijversgroep ’77. Zij verkoopt haar werk en dat van haar collega’s via hun eigen uitgeverij. Selfpublishing Services Suriname. Het zijn inderdaad self-publishers. Robbie ‘Rappa’ Parabirsingh en Gerrit Barrion zijn andere Surinaamse schrijvers die hun eigen boeken en die van collega’s uitgeven. Hun bedrijven heten respectievelijk Ralicom en Afaka.
Kunstenaar underdog
[[{“type”:”media”,”view_mode”:”media_large”,”fid”:”13890″,”attributes”:{“alt”:””,”class”:”media-image”}}]]
Voor diegenen werkzaam in de kunsten liggen zaken ingewikkelder. Ben je scriptschrijver, theater- of filmmaker, choreograaf, designer of bedenker van reclameproducten, dan moet je in een land als Suriname lijdzaam toezien hoe anderen zomaar er met je werk ervandoor kunnen gaan of deze op een creatieve manier ‘herbewerken’. . Zelf heb ik als journalist en artistiek ondernemer zo mijn eigen nare ervaringen te verwerken gehad.
Lege handen?
Zolang iedereen een boterham verdient met zijn of haar geestesproduct is er op zich weinig aan de hand. Een compleet ander verhaal wordt het wanneer de bedenker en maker van het authentiek product niets overhoudt en anderen er financieel mee aan de haal gaan. Dit overkwam bijvoorbeeld oude rotten in het filmvak zoals Romeo Starke of Nizamali Ozir. Hitfilms zoals De Zwarte Dag en Mustafa leverden hen financieel nauwelijks wat op. De dvd’s van deze films werden massaal gekopieerd door derden. En bij bioscoopsucces werd vooral de bioscoopeigenaar rijker.
Vaste baan
Sowieso is de realiteit in Suriname dat makers van geestesproducten niet daarvan kunnen leven. De meeste componisten, filmmakers, auteurs en beeldend kunstenaars hebben een vaste baan elders, anders hebben ze geen brood op de plank.
Of Suriname snel een oplossing zal vinden voor haar auteursrechtenprobleem hangt af van de wil en daadkracht van de regering af en de capaciteit vanuit de overheid en organisaties als Sasur – of de opvolger daarvan – om op te treden. Natuurlijk is de wereld van vandaag er eentje van illegaal kopieren. De mogelijkheden zijn legio. Daartegen valt weinig te doen. Daarom is het goed als bedenkers en makers van een creatief product het heft in eigen handen nemen en doen zoals Kelita Gallant, Legacy Entertainment en Ismene Krishnadath dat doen. Ondertussen is bewustwording van de consument belangrijk. Weet wat je koopt. Zijn die paar SRD’s minder echt de armoede van je idool waard?
