Eerst Addis Abeba vrouwvriendelijk, dan de rest

Haar overwegend mannelijke tafelgenoten knikken instemmend. “Toch verandert er iets. Net als in de politiek vinden er ook hervormingen plaats in de maatschappij. Steeds meer mannen begrijpen dat vrouwen gelijk zijn en ook zo moeten worden behandeld”, zegt Befeqadu Hailu (38). De blogger, die zijn inzet voor politieke hervormingen met diverse gevangenisstraffen moest bekopen, voegt eraan toe: “Ik ben een mensenrechtenactivist, blogger én feminist, want ik sta voor gelijkheid.”

Dit soort vooruitstrevende uitspraken over vrouwenemancipatie krijgen vooralsnog alleen voet aan de grond in de hoofdstad, meent Aniley, die aan haar doctoraalstudie werkt. “Wij zijn hier bevoorrecht omdat we meer toegang hebben tot het internet: ons raam naar de buitenwereld. Daar is vrouwenemancipatie al langer aan de gang.”

Toch zitten op de terrasjes in miljoenenstad Addis Abeba voornamelijk mannen. De Ethiopische maatschappij is oerconservatief, vooral op het platteland is er geen sprake van gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Het geloof speelt daarbij een belangrijke rol. Weinig moderne ideeën zijn geïncorporeerd in het huidige dagelijkse leven. Twee jaar geleden werd voor het eerst de vraag naar huiselijk geweld opgenomen in een demografisch onderzoek, een initiatief van de regering. Zo’n 16.850 huishoudens, verspreid over het hele land, namen eraan deel. 35 procent van de ondervraagde getrouwde vrouwen meldde toen dat ze leden onder seksueel, emotioneel of fysiek geweld van hun partner. De meeste vrouwen vonden die behandeling ‘normaal’.

“De politieke omwenteling die zich nu in Ethiopië voltrekt, is vooral het werk geweest van jonge demonstranten die enorme druk uitoefenden. Jongeren hebben hun toekomst in eigen hand genomen. Daar hoort ook de strijd voor vrouwenrechten bij”, legt Mhalet Tadesse (20) uit op een terras in een parkje tegenover de universiteit. De derdejaars student Rechten zit weggedoken in een oversized blauw vest tegen de ochtendkou. Haar vrije tijd gaat op aan activiteiten voor The Yellow Movement. “Mijn studie komt goed van pas om vrouwen te helpen als ze in hun rechten worden aangetast. Wij weten de weg.”

Het begon zeven jaar geleden met een #MeToo-incident op de universiteit. Een jonge vrouwelijke docent was aangerand door een mannelijke collega. Ondanks een klacht deed de universiteitsleiding aanvankelijk niets. Pas toen het ministerie van Onderwijs eraan te pas kwam, kreeg de man een lagere functie, wat slechts inhield dat hij geen salarisverhoging kreeg en met een kleiner kantoor genoegen moest nemen. Hij bleef wel verbonden aan het instituut. Vrouwelijke studenten en docenten besloten The Yellow Movement (5000 likes op Facebook) op te richten om vrouwen in het onderwijs, die slachtoffer zijn van seksueel geweld, bij te staan.

Guebremedhin volgt met haar ogen een jonge vrouw. Die draagt een laptop onder de arm en een tas vol boeken over haar schouders. “Een rok boven de knie”, zegt Guebremedhin. “Zij heeft lef!” Ze is niet de enige die de vrouw heeft opgemerkt. Ook een groepje mannelijke studenten aan een tafeltje verderop draaien het hoofd in haar richting.

De studenten voelen zich met hun beweging gesterkt door de nieuwe hervormingsgezinde regering van de 41-jarige premier Abiy Ahmed. Hij benoemde drie vrouwelijke ministers in zijn kabinet, het hoogste aantal sinds jaren. Een vrouw werd onlangs gekozen tot voorzitter van het parlement. Het semi-overheidsorgaan, IPDC, dat door het hele land industrieterreinen aanlegt om industrialisering te bevorderen, wordt sinds mei geleid door een 29-jarige vrouwelijke ingenieur.

In het kantoor van Setaweet, dat uitkijkt op twee van de honderden woon- en kantoortorens in Addis Abeba, staan stapels dozen met boeken in het Amhaars, de officiële taal van Ethiopië. Het is lesmateriaal voor middelbare scholieren waarmee, onder meer met cartoons, vrouwenemancipatie wordt gedoceerd. “Waar beter te beginnen dan bij de jeugd? We moeten alle uithoeken bereiken. Er wordt buiten de hoofdstad nog niet geïnvesteerd in meisjes. Deze boekjes zijn zeker ook voor jongens bedoeld”, legt medewerker Yanet Assefa uit. “We merken ook dat seksueel geweld toe- in plaats van afneemt. De exacte redenen zijn vooralsnog onduidelijk, maar het lijkt deels samen te hangen met urbanisering. De boekjes gaan ook daarover.”

Setaweet deed onderzoek naar sekswerkers in Addis Abeba, omdat de overheid daar geen data over had. Uit die studie bleek dat meer dan 130.000 vrouwen, onder wie veel meisjes jonger dan 18 jaar, geregeld betaalde seks hadden, voor zo’n twee euro per keer. Met de verzamelde informatie proberen sociaalwerkers nu minderjarige sekswerkers alternatieven te bieden. Bijna 65 procent van de Ethiopiërs is jonger dan 25 jaar en de werkloosheid is vooral onder jongeren hoog. Voor vrouwen is het nog moeilijker aan een baan te komen.

Desondanks is in Ethiopië de stemming hoopvol – dankzij de hervormingen die meer democratie hebben gebracht. Voor Setaweet ligt daar een kans. “Het ontbrak aan politieke wil om vrouwen te emanciperen. Die wil lijkt er nu wel te zijn en daarvan moeten we gebruikmaken”, meent Teferra. Zij en haar collega Assefa dragen een korte jurk en trekken zich niets aan van kritiek. “Niemand dicteert ons wat we wel of niet kunnen dragen!”

De grootste wens van Teferra voor de nabije toekomst is om naar een bijeenkomst van feministen in Addis Abeba te gaan en daar allemaal onbekenden te treffen. “Nu zijn we een kleine groep actieve vrouwen die elkaar allemaal kennen. De vrouwenbeweging moet snel groeien tot een machtige massa. Net zoals die menigte van jonge mensen die de politieke hervormingen heeft aangewakkerd.”