Over een paar maanden gaat Nigeria, Nederlands grootste handelspartner in sub-Sahara Afrika na Zuid-Afrika, naar de stembus. De verkiezingen worden een belangrijke lakmoesproef voor de politieke gezondheid van het land. Dat zegt Bert Ronhaar, de Nederlandse ambassadeur in Nigeria. Een gesprek over corruptie, ondernemerskansen en veiligheid vanuit Ronhaars ambtswoning in hoofdstad Abuja.
Om te beginnen een thema dat Nigeria’s internationale imago al tijden bezoedelt: veiligheid. Hoe staat het met de veiligheidssituatie in Nigeria?
“Nigeria is de afgelopen twee jaar beduidend veiliger geworden. Zo is het centraal gelegen bergplateau rond de stad Jos, waar veel etnisch geweld heeft gewoed, de laatste tijd relatief rustig. In Lagos, de grootste stad en de economische motor van Nigeria, is sinds enkele jaren een gouverneur actief die veel heeft verbeterd aan de veiligheid in zijn stad. Ook in de Nigerdelta (het gebied waar Nigeria’s olie vandaan komt, red.) gaat het de goede kant op sinds de regering amnestie afkondigde voor rebellen. In Port Harcourt, de belangrijkste stad van die regio, heb ik onlangs nog sloppenwijken bezocht. Niets aan de hand. Het amnestieprogramma moet de komende tijd overigens wel meer handen en voeten krijgen, anders bestaat het risico op een terugkeer van het militante geweld.”
“De enige uitzondering op de gunstige trend is Nigeria’s noordoosten. Daar pleegt de moslimsekte Boko Haram de laatste maanden steeds meer aanslagen op politiemensen, gematigde geestelijk leiders en anderen die afstand nemen van Boko Harams fundamentalistische gedachtegoed.”
Hoe staat het met corruptie, dat andere probleem waar Nigeria zo berucht om is?
“Corruptie blijft een groot probleem. Het lijkt in Nigeria nog steeds een nationale sport om zoveel mogelijk geld achterover te drukken. De kranten staan dagelijks bol van de corruptieschandalen. Wat overigens niet wil zeggen dat je alles moet geloven wat die kranten schrijven. Want er mag dan persvrijheid zijn, ook in de mediasector is corruptie een probleem. Het is heel gewoon om journalisten te betalen voor gunstige berichtgeving. Een paar weken geleden nog was ik op een receptie. Een fotograaf maakte foto’s van me en vroeg of ik in de krant wilde. Best, zei ik. Toen eiste hij dat ik daarvoor zou betalen. Daar beginnen we dus niet aan.”
“Nigerianen daarentegen zijn om te overleven gedwongen om mee te draaien in het systeem. Nigeria is een maatschappij van cliënten en patrons. Dat wil zeggen: om iets gedaan te krijgen, moet je contacten hebben die aan de top van de piramide staan. Daarom bestaat er in Nigeria een grote mate van bewondering voor mensen die zichzelf verrijken. Dat zie je overal terug. Neem religie. Predikers van belangrijke kerken zijn wanstaltig rijk en komen met helikopters aanvliegen voor de mis. Desondanks blijven kerkgangers grif betalen. Dat past ook weer in het client-patronbeeld dat ik schetste: mensen horen graag bij een groep die rijke, en dus machtige voorgangers heeft.”
Verandert daar dan helemaal niets in?
“Jawel. De jongere generatie, waaruit langzaam maar zeker een middenklasse aan het ontstaan is, heeft schoon genoeg van de schaamteloze zelfverrijking. Dat zie je hier en daar terug in beleid. Nigeria’s Centrale Bank heeft de laatste tijd flink gesaneerd. Frauduleuze topmensen uit het bankwezen zijn aangepakt, accountancykantoren mogen niet meer langer dan tien jaar de boeken controleren van hetzelfde bedrijf. President Goodluck Jonathan is ook wel verfrissend bezig. Onlangs nog heeft hij voorgesteld om Nigeria’s elektriciteitsvoorziening, die notoir slecht is, te privatiseren. Daarmee strijkt hij veel gevestigde belangen tegen de haren in. Zo zijn er meer progressieve stemmen. Maar goed, gedaan met de corruptie is het pas als de hele overheid transparant wordt. Dat is nu nog bepaald niet het geval.”
Wat verwacht u wat dat betreft van de verkiezingen van volgend voorjaar?
“De komende verkiezingen zullen bepalend zijn voor het vertrouwen van mensen in de overheid. Nu zeggen veel Nigerianen: ‘Ik stem niet, dat heeft toch geen zin.’ Verlopen de verkiezingen eerlijk en transparent, dan zou dat een belangrijk signaal zijn dat de samenleving toe is aan echte verandering. Ik heb daar goede hoop op.”
Tot slot iets heel anders: economie. Waar liggen op de Nigeriaanse markt momenteel de kansen?
“Noemenswaardige sectoren zijn de olie- en gassector, energieopwekking, milieutechnologie, het bankwezen en de telecomindustrie. Interessant is ook de groeiende aandacht voor land- en tuinbouw en agro-industrie. Het werd ook weleens tijd, want Nigeria, met zijn enorme aanbod aan goedkope goede grond, zijn uitstekende klimaat en zijn goedkope arbeidskrachten, zou het Brazilië van Afrika kunnen zijn. In plaats daarvan is de Nigeriaanse landbouw één grote onvervulde belofte. Logistiek werkt niet, importeurs en handelaren hebben teveel macht, boeren zijn vaak moderne slaven. Nigeria heeft zich helaas te veel afhankelijk gemaakt van zijn olie-inkomsten, tegenwoordig tachtig procent van het overheidsbudget. Aan de andere kant heeft niet alleen Nigeria zelf schuld aan de landbouwmalaise. Veel lokale voedselmarkten in Afrika zijn kapot gemaakt door het in naam van ontwikkelingshulp dumpen van Westerse voedseloverschotten.”
“Gelukkig zijn er ook in Nigeria Nederlandse bedrijven die succesvol investeren in landbouw en agro-industrie. Een goed voorbeeld is het bedrijf DADTCO, dat met mobiele fabriekjes cassave verwerkt en boeren een afzetmarkt en vaste prijzen garandeert. Geweldig om te zien hoe blij die boeren daarmee zijn. ”
Waar moeten potentiële Nederlandse investeerders op letten?
“Mijn belangrijkste tip: kijk uit met wie je in zee gaat. In Nigeria is het cruciaal dat je lokale partners vindt die betrouwbaar zijn, je moet de juiste mensen kennen en weten hoe het systeem werkt. De ambassade kan in die zoektocht overigens goed helpen. Maar goed, hulp of niet, bedrijven moeten zelf zorgen dat ze niet op een onbezonnen manier de Nigeriaanse markt instappen. Begin liever klein en bouw langzaam en zorgvuldig uit. Ondernemers die denken hier even snel rijk te kunnen worden vergissen zich echt. Nigeria mag dan een belangrijke groeimarkt zijn, het is vooral ook een groot en zeer complex land. Niettemin: als je bereid bent om langdurig te investeren en een lange adem hebt, kun je in Nigeria zeer goede winsten maken. Vraag maar aan de Nederlandse bedrijven die hier, vaak al decennia, succesvol zijn.””
Wie is Bert Ronhaar
1978: in dienst bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken na een studie Economie in Groningen. Houdt zich bezig met financiële hulp aan Afrika.
1982: eerste plaatsing in het buitenland als diplomaat, ambassade Soedan
1988: hoofd van de afdeling Ontwikkelingssamenwerking, ambassade Suriname
1995: tweede man, ambassade Egypte
2000: eerste volledige plaatsing als ambassadeur, ambassade Yemen
2004: Inspecteur buitenlandse dienst
2010: ambassadeur, ambassade Nigeria
Dit artikel is tot stand is gekomen dankzij een bijdrage uit het Postcodeloterij Fonds van Free Voice.
