De Chinese vrouw wriemelt aan de rits van de uitpuilende handtas op haar schoot terwijl ze wacht op de aanvang van de rechtszitting. Ze kan het aantal keer niet eens meer tellen dat ze de afgelopen twee jaar van Abuja naar Lagos is gevlogen om te getuigen in deze zaak. Dit maal, hoopt ze, zal ze eindelijk een getuigenis mogen afleggen. De vrouw importeert cement en andere bouwmaterialen uit China, woont sinds drie jaar in de Nigeriaanse hoofdstad en is nu in Lagos omdat ze haar chauffeur ervan heeft beschuldigd dat hij in juli van haar heeft gestolen. “Mijn auto, mijn geld, mijn telefoons: alles. Nigerianen . . .” zegt ze hoofdschuddend. Dan verschijnt Hoofdmagistraat Eniola Fabamwo en staat de Chinese net als iedereen in de rechtszaal op, haar handtas voor zich vastklemmend.
Er staan vandaag tientallen zaken op de rol van Rechtbank Nummer 1, Ikeja. De Chinese vrouw is een getuige in de allereerste zaak. Zij is meteen een van de allerlaatste getuigen die vanochtend ter zitting zal verschijnen.
Afwezig
“Ik geloof echt dat ze onderweg zijn, edelachtbare”, herhaalt de aanklager keer op keer, verwijzend naar zijn afwezige getuigen. Niemand meldt zich als hij hun namen door de rechtszaal schalt. Niet de winkeleigenaar die stelde dat haar kiosk in de volkswijk Agege vorig jaar is vernield door de 24-jarige die nu terechtstaat; niet de gedupeerde huurders die anderhalf jaar geleden omgerekend vijfduizend euro betaalden voor een niet bestaand appartement in het centraal gelegen Isolo; niet de okadarijder wiens motorfiets werd aangereden door een vermeend dronken zeventiger in een SUV op Oudjaarsavond 2011, waarbij de motorrijder gewond raakte en zijn passagier achterop om het leven kwam; noch de vijf getuigen die zes andere Lagosianen in de rechtbank vanochtend ervan beschuldigen betrokken te zijn bij de diefstal van vaten antibiotica uit het pakhuis van een farmaceutisch bedrijf. Zelfs de korporaal van de politie die in dezelfde zaak zou moeten getuigen, komt niet opdagen in de rechtszaal.
Uitputting
Redenen voor de afwezigheid van getuigen zijn legio. Soms zijn ze overleden of verhuisd naar een onbekend adres: de okadarijder zou sinds de staat Lagos dit soort vervoer in de ban deed wel eens kunnen zijn verhuisd naar een stad waar hij nog wel zijn werk kan uitoefenen. En de politieagent die de medicijndiefstal onderzocht verscheen hoogstwaarschijnlijk niet omdat er niemand bereid was te betalen voor zijn vervoer naar de rechtbank in Ikeja. Maar de meest voorkomende reden voor de afwezigheid is justitiële uitputting. Ooit toegewijde getuigen worden het na jaren van verdagingen moe en verliezen hun interesse in de overjarige rechtszaak. Zelfs al zijn ze geïnformeerd over de datum van de volgende zitting, dan nog kan de aanklager niet veel doen om hun aanwezigheid af te dwingen.
Schrappen
Hoofdmagistraat Fabamwo staat het niet toe dat rechtszaken zich oneindig voortslepen. Sinds ze in juli in deze rechtbank in Ikeja begon, houdt ze grote schoonmaak. Veel van de zaken die maar vertraging blijven oplopen omdat geen van de partijen meer geïnteresseerd lijkt, schrapt ze “wegens gebrek aan ijver van de aanklager”. Dit doet ze vanochtend in de zaak van de kiosk, het niet-bestaande Isolo appartement, het verkeersongeval met de okada en de medicijndiefstal. Een zaak schrappen betekent niet dat deze gesloten is. Als de aanklager zijn boel beter voor elkaar krijgt en de rechter ervan weet te overtuigen dat hij nieuw bewijs of coöperatiever getuigen heeft, dan kan de zaak altijd worden heropend. Maar voor nu is de last voor het rechtssysteem verlicht, doordat de zaak niet meer op de agenda van de rechter staat.
Geen vonnis
“Dat is het eind van de lijst, Edelachtbare.” Zelfs de aanklager voor de Commissaris van de Politie klinkt gefrustreerd als hij zijn zaken iets voor het middaguur afrondt. Ik heb in de persbank naast hem de hele ochtend ijverig in mijn notitieblok zitten schrijven. Achteraf informeert hij waarom ik over al deze geschrapte zaken schrijf. “Afgelopen maandag was je hier niet en toen hadden we drie zaken op de rol die doorgingen, weet je”, pleit hij. Wat inderdaad het geval was. Maar feit is dat ik sinds september meer dan veertien volle dagen in verschillende Magistrale Rechtbanken in Lagos heb doorgebracht, en dat ik nog niet een enkele gerechtelijke uitspraak heb meegemaakt. Natuurlijk vellen de rechters wel eens een vonnis over zaken, maar het overgrote deel van hun werk lijkt eruit te bestaan ze uit te stellen.
De Chinese vrouw die er zo op gebrand was te getuigen wordt ook weer teleurgesteld. De aanklager haalde een achterhaald wetsartikel aan en zodoende kan Fabamwo de zaak vandaag niet in behandeling nemen. De vrouw zucht. Dit is de laatste keer dat ze helemaal vanuit Abuja is gereisd om het recht zijn beloop te zien hebben, verklaart ze in telegramstijl Engels. “In China dit niet mogelijk. Wij gaan drie keer naar rechtbank, maximaal. Dan is zaak rond.”
Volg Femke op Twitter: @femkevanzeijl
