Achtergrond

Een jaar na Lampedusa

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Donderdagochtend 3 oktober 2013. Een vissersbootje van ongeveer 20 meter lang nadert de kust van het eiland Lampedusa. Aan boord zijn meer dan vijfhonderd vluchtelingen. De mannen, onder wie Habtom, wachten boven. De hoogzwangere verloofde van Habtom zit met de andere vrouwen en kinderen benedendeks. De kapitein wacht tot de zon opkomt. Dan wil hij met de boot tot vlak voor de Italiaanse kust varen, zodat de opvarenden het vaste land van Europa kunnen bereiken.

*De naam van Habtom is om privacy-redenen gewijzigd. Over wie het vuur op de boot heeft aangestoken zijn verschillende verklaringen. Het onderzoek The human trafficking cycle stelt op basis van meerdere gesprekken dat het de kapitein zelf is geweest.

Enkele uren later bereikt Habtom* Lampedusa. Zwemmend. Toen het de kapitein niet lukte om de motor van de boot te starten, maakte hij een vuurtje met de bedoeling om schepen in de buurt te waarschuwen, zodat die hen te hulp konden komen. Hij brandde zijn vingers en liet de fakkel in de boot vallen. De vluchtelingen stoven met z’n allen naar één reling, en het vissersbootje kapseisde. Tegen de tijd dat enkele mannen die konden zwemmen de kust hadden bereikt, en een toerist het alarmnummer belde, waren meer dan driehonderd opvarenden dood. Ook de verloofde van Habtom verdronk. Zij was tijdens het zinken van het schip bevallen van hun baby. Toen ze werd gevonden zat het net geboren kindje nog met de navelstreng aan haar vast.

In Eritrea werd alles in de doofpot gestopt

“Start van de Eritrese exodus”
Volgens hoogleraar Mirjam van Reisen, een van de auteurs van het boek ‘The human trafficking cycle: Sinai and beyond’ (over Eritrese vluchtelingen) was de bootramp de aanleiding voor de vluchtelingenstroom die dit jaar vanuit Eritrea naar Nederland en de rest van Europa kwam. “Bijna alle opvarenden van het gezonken schip kwamen uit Eritrea”, vertelt Van Reisen. Aanvankelijk deed het Eritrese dictatoriale regime of  zijn neus bloedde, op Eri-tv werd enkel bericht over ‘Afrikaanse slachtoffers’. “Maar toen de namenlijst van de overledenen werd gepresenteerd, en bleek dat die op twee na uit Eritrea kwamen, was overduidelijk dat het hier om een Eritrese ramp ging.”

Het is voor Eritreeërs belangrijk om op Eritrese grond begraven te worden, ook al zijn ze hun land ontvlucht. “De Eritrese overheid heeft daar een stokje voor gestoken”, vertelt Van Reisen. Denk aan de beelden van het arriveren van de slachtoffers van vlucht MH17, en je begrijpt waarom. Meer dan driehonderd kisten, allemaal mensen die gevlucht zijn voor het regime. Eritrea heeft iets meer dan zes miljoen inwoners. Iedereen kent wel iemand die omgekomen is. “Dat ondermijnt het regime enorm.”

[[{“fid”:”30415″,”view_mode”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Kisten van bootvluchtelingen die omkwamen bij Lampedusa”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”Kisten van bootvluchtelingen die omkwamen bij Lampedusa”},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“class”:”styles file-styles artikel_volle_breedte media-element file-file-styles-artikel-volle-breedte”,”id”:”styles-6-0″}}]]

Meteen na de ramp zijn Eritrese diplomaten naar Lampedusa afgereisd, aldus van Reisen. “Het Rode Kruis had geregeld dat er DNA-testen werden uitgevoerd. Zo konden nabestaanden nagaan of een slachtoffer familie van hen was. Het Eritrese regime ging daar betalingen voor vragen. 150 euro. Dat vroegen ze aan mensen die bij een bootramp alles waren kwijtgeraakt. Er werden ook foto’s gemaakt van Eritreeërs die zo’n verzoek indienden. Niemand meldde zich meer.”

Dodelijkste zeeNaar aanleiding van de bootramp  bij Lampedusa startte Italië de reddingsoperatie Mare Nostrum. 91.000 bootvluchtelingen zijn sindsdien door de Italiaanse marine gered, zo maakte het Italiaanse ministerie van Binnenlandse Zaken eind september bekend.

Desalniettemin vonden in 2014 naar schatting 3072 migranten de dood tijdens hun overtocht van Noord-Afrika naar Italië. Gemiddeld 9 personen per dag. Dat meldde de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) begin deze week in het rapport Fatal Journeys. Ter vergelijking: in 2013 zouden 700 bootvluchtelingen de oversteek niet hebben overleefd. De Middellandse Zee is daarmee de gevaarlijkste en dodelijkste plek voor migranten die hun thuisland ontvluchten. Ondanks reddingsoperatie Mare Nostrum.

Uiteindelijk zijn de slachtoffers verspreid over Eritrea begraven. Nabestaanden en overlevenden ontvingen  geen uitnodiging voor de herdenkingsdienst. Habtom heeft nooit afscheid kunnen nemen van zijn verloofde en baby.

“In Eritrea werd alles in de doofpot gestopt”, zegt Van Reisen. “De namenlijsten van slachtoffers werden verboden, net als de traditionele driedaagse rouwperiode. Dat ging door de ziel. Dus toen datzelfde regime weer jongeren ging rekruteren voor national service (in Eritrea moeten jongeren vanaf hun 17e tot hun 50e in militaire dienst, red.) besloten hun families om die jongeren, als een soort protest, het land uit te sturen. Via de woestijn naar Libië, naar Lampedusa, naar Nederland.

Meer lezen? In het decembernummer van OneWorld brengen we de route van Eritrea naar Nederland in kaart. Neem een abonnement en ontvang het magazine gratis thuis.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons