Op de voorplecht van de postboot groeit gras. Varen doet hij allang niet meer, want het kanaal dat ooit de plaatsen Mongu en Kalabo met elkaar moest verbinden is dichtgeslibd met rivierzand. Met Nederlands hulpgeld werd het kanaal in de jaren '80 steeds weer uitgegraven, een zinloze onderneming, die desondanks werd voortgezet en tussen de 40 en 50 miljoen gulden heeft gekost, vertelt voormalig ontwikkelingswerker Rene Lourens.
Provincie van Nederland
In Het gat van Mongu, een aflevering van de achtdelige documentaireserie Dwars door Afrika, reist journalist Bram Vermeulen naar het westen van Zambia. Dat werd wel de dertiende provincie van Nederland genoemd, niet zozeer vanwege het Nederlands aandoende groene, vlakke land langs de Zambesi-rivier, maar vanwege het grote aantal ontwikkelingswerkers dat er actief was in de jaren '70 en '80.
Toen dacht je nog dat je de wereld kon verbeteren en de mensen hier kon helpen, mijmert ontwikkelingswerker Lourens. "Het was het Marlboro-gevoel; ik reed op de motor en de zon scheen. Maar je lost het hier niet even met een paar projecties op."
Er is wel meer veranderd. In de riante villa, waarin ooit de Nederlandse ambassade zat, zetelt nu de ambassadeur van Turkije. Het Nederlandse consulaat (drie mensen) huist nu in een kaal appartementje in een flatgebouw.
Je lost het niet even met een paar projectjes op
Koper was de kurk
Vermeulen was van 2001 tot 2009 Afrika-correspondent. Na vijf jaar standplaats Turkije keert hij terug naar het continent. In Dwars door Afrika onderzoekt hij hoe landen als Zuid-Afrika, Angola en Zimbabwe in de tussentijd zijn veranderd.
In de aflevering over Zambia schetst Vermeulen het beeld van een land dat lang louter op de koperproductie dreef en anno 2014 moeite heeft een grotere economie op te bouwen. De Chinezen zijn er actief, en ook in de shopping mall van hoofdstad Lusaka valt het grote aantal Zuid-Afrikaanse banken en supermarkten en Amerikaanse fastfoodketens op. Buitenlanders nemen de tent over, zo lijkt het.
Veel buitenlandse ondernemers
Ongeveer zoals hij in zijn documentaireserie Langs de grenzen van Turkije (2012, over de werkelijke scheidslijnen met de buren van Turkije), vooral met gewone mensen spreekt, onderzoekt Vermeulen in Dwars door Afrika de (economische) veranderingen en de gevolgen aan de hand van gesprekken met Zambianen, een Chinees en Nederlandse ontwikkelingswerkers.
Nog zo’n ontwikkelingswerker is Arie de Kwaasteniet. De ex-ontwikkelingswerker, die zich vanaf eind jaren ’70 als bouwkundige inzette voor Zambia, heeft nu een goedlopende veeboerderij, die aan 160 mensen werk biedt. Op de vraag waarom er zo veel buitenlandse ondernemers zijn in Zambia reageert hij voorzichtig: misschien is de handicap van Zambianen dat ze niet vooruit plannen. Maar hij vindt in ieder geval dat hij zich als ondernemer nuttiger maakt voor het zuidelijk Afrikaanse land dan in de good old days van de Nederlandse ontwikkelingshulp.
De achtdelige documentaireserie 'Dwars door Afrika' is vanaf vanavond te zien. Elke zondag om 20:20 uur op NPO2. Aflevering 1: Na Mandela (over Zuid-Afrika).
