Achtergrond

Droombeeld voor op het dressoir

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Hoe grimmiger het dagelijks leven hoe stralender de portretten die fotograaf Yaseen Al-Obeidy al 45 jaar maakt van echtparen, mannen, vrouwen en kinderen in Basra en Bagdad. Onder de titel Fotostudio Bagdad toont het Tropenmuseum honderd foto’s uit zijn fotoarchief.

Mooi staan ze erop, een beetje plechtig, verwachtingsvol ook. Het echtpaar dat fotograaf Yaseen Al-Obeidy (1951) rond 1968 voor de lens krijgt ziet er piekfijn uit. De vrouw met modieus kort kapsel draagt een sjieke jurk die haar armen bloot laat. Dat kon toen nog, of in ieder geval bij de upper class van Irak. Want daar behoren deze man en vrouw duidelijk toe. De foto is gemaakt in Bagdad, waar Al-Obeidy het vak leerde.

Lange wimpers
Maar hé, heeft iemand met een fijne zwarte pen nou haar wimpers langer gemaakt? En heeft de man iets zwaardere wenkbrauwen gekregen met datzelfde pennetje? Fotograaf Al-Obeidy (1951) maakt de werkelijkheid graag een beetje mooier. Dat deed hij vanaf het begin van zijn loopbaan door zijn zwart-witportretten bij te tekenen, en dat doet hij nog steeds, nu met Photoshop. De tentoongestelde foto’s beslaan de periode van 1968 tot nu, en laten zien hoe Irakezen zichzelf op belangrijke momenten van hun leven wilden laten fotograferen.

Baby op vachtje
Hun kinderen moeten natuurlijk ook op de foto. De blote baby, met armbandjes om polsjes en enkels, zit in volle glorie op een vachtje, zodat goed zichtbaar is dat hij een jongetje is. Inmiddels fotografeert Al-Obeidy in kleur, en voegt hij plastic bloemstukken en tropische landschappen toe als achtergrond.

Twee meisjes, ter gelegenheid van de verjaardag van een van hen. Studio Iman, 2007.

Mini-beautyqueens
Na de bloedig neergeslagen shi’itische opstand in 1991 keert fotograaf Al-Obeidy terug naar Bagdad. De kleine meisjes, die hij daar voor zijn lens krijgt, poseren voor een blauw geschilderde wand. Mini-beautyqueens zijn het, in hun allerprachtigste jurk, en opgemaakt met lippenstift en oogschaduw. Maar de blik in hun enorme diepbruine ogen blijft ernstig, die verraadt wellicht iets van de onrust, oorlogen en leed die de Iraakse bevolking teisteren. Een teken daarvan is ook de afwezigheid van foto’s van vrouwen, die zich steeds meer uit het openbare leven lijken terug te trekken. Bovendien wilde fotograaf Al-Obeidy niet dat het Tropenmuseum recente foto’s van vrouwen tentoonstelt, omwille van hun privacy.

Asielzoeker
Het museum kreeg al deze foto’s bij toeval in handen, via Al-Obeidy’s zoon Zaid, die drie jaar geleden asiel aanvroeg in Nederland. In zijn bagage had hij glasnegatieven, celluloseacetaatnegatieven en digitale bestanden van zijn vader. Het Tropenmuseum kocht driehonderd foto’s aan. “De foto’s in onze collectie, van Indonesië tot Suriname en ook die van de Arabische regio, zijn voor 99 procent gemaakt door Europeanen. We zoeken juist ook naar tegenhangers van die westerse, koloniale blik”, vertelt conservator Midden-Oosten Mirjam Shatanawi. “Bovendien komen er uit Irak voornamelijk oorlogsbeelden en nauwelijks foto’s van de gemiddelde Irakees. Deze beelden tonen hoe gewone mensen zichzelf graag zien. Ook in dat opzicht zijn deze beelden een waardevolle aanvulling op de collectie van het Tropenmuseum.”

Zwevende taarten
De foto’s van Al-Obeidy contrasteren steeds sterker met de harder wordende werkelijkheid in zijn land, zeker als hij overgaat op digitale fotografie. Dan leeft hij zich helemaal uit in het opleuken van portretten. Katrien en Donald Duck en Minny Mouse dartelen rond kleine jongens en meisjes, en door de stralend blauwe lucht zweven verjaardagstaarten. Maar dat vrolijke jongetje moet ook als kleine gelovige op de foto, zittend op een tapijt met een moskee op de achtergrond. Want behalve dat mensen ondanks hun ellende vrolijke portretten van zichzelf willen, laten zij zich ook graag laten vastleggen in verschillende rollen die ze in het gewone leven spelen of willen spelen.

[[{“fid”:”24312″,”view_mode”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:””,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”attributes”:{“class”:”styles file-styles artikel_halve_breedte media-element file-file-styles-artikel-halve-breedte”,”id”:”styles-4-0″}}]]Studioportret. Studio Iman, 2009.

Ideale echtgenoot
Zo is de man in trui de goede huisvader en echtgenoot. Daarnaast poseert hij in zwart leren jack als stoere man (altijd met snor), en is hij in zijn (iets te grote) kostuum de geslaagde zakenman. De romantische man in houthakkershemd, met gefotoshopte vleugelpiano, toont zich een devoot moslim in traditionele kleding, voor een, alweer gefotoshopt, islamitisch heiligdom. Ouders laten foto’s als deze graag zien bij hun zoektocht naar een ideale echtgenote voor de zoon in kwestie.
En dan is er nog een reden waarom Al-Obeidy fotoshoppen toepast: voor het invoegen van gestorven of omgekomen familieleden. Zo zijn die, weliswaar in een fotolijst op het dressoir, opnieuw met hun geliefden verenigd.

Heimwee naar Basra
Yaseen Al-Obeidy (Bagdad, 1951) studeerde voor ingenieur, maar voelde niets voor een loopbaan in Iraks olie-industrie. In de zuidelijke havenstad Basra kon hij in 1975 een studio overnemen. Tot 1991 werkte hij daar, totdat de shi’itische opstand daar door Saddam Hussein werd neergeslagen, ook hij alles verloor en tot zijn verdriet moest vertrekken uit Basra. Tot op de dag van vandaag werkt Al-Obeidy in een volkswijk aan de rand van Bagdad in zijn Studio Iman, waar vooral armere mensen zijn klanten zijn. Zijn zoon Zaid verbleef drie jaar in Nederland, tot hij terug naar Irak moest. Zaid woont nu in de Koerdische regio in Noord-Irak.

Fotostudio Bagdad, t/m 27 april in de Parkzaal van het Tropenmuseum.
Linnaeusstraat 2, 1092 CK Amsterdam
020 568 8200
Openingstijden: dinsdag t/m zondag van 10.00 – 17.00 uur
Maandag, tijdens feestdagen en schoolvakanties, van 10.00 – 17.00 uur

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons