Achtergrond

De rapper versus de president

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Baseballcaps, grote shirts, een patrouillerende politiewagen, rondhangende buurtbewoners: de videoclip van het nummer ‘Ghetto Life’ bevat alle universele elementen van rap. Djily Bagdad (38) bezingt in het Wolof de mooie kanten (beroemde voetballers) en mindere kanten (de werkeloosheid, de verveling) van het stadsleven. Het verschil is dat Djily Bagdad misstanden niet alleen bezingt, maar ook zelf aanpakt. "Het begon met een opmerking van een vriend. Die zei: ‘Je bent rapper en toont engagement in de studio, maar wat breng je teweeg buiten de studio?’"

Rap met een boodschap

Djily groeide als Dieylany Aidara op in Medina, na het stadscentrum de eerste week van Dakar. Youssou N’dour komt er ook vandaan en schreef er een gelijknamig lied over. Djily woonde in de Cinquieme Rue. Vandaar de naam van zijn eigen rapformatie: 5Kiem Underground. "Mijn ooms luisterden altijd naar Bob Marley en Jackson Five. Ik deed aan breakdance en ontdekte toen de hiphop. Ik vond het ritme mooi, plus dat je dingen kunt zeggen die ertoe doen. Dat is heel wat anders dan zingen ‘Ik hou van jou, ik blijf je trouw’." Een vriend uit Frankrijk nam cd’s mee van MC Solar en Suprême NTM (bekende rappers uit de jaren ’90). Djily ging teksten schrijven in het Wolof en die uitproberen op straat. Djily: "Mijn eerste songtekst ging over de buurt die jou beoordeelt, die slecht over je spreekt." Hij wist toen niet dat zijn rap ooit nog eens mee zou helpen een president weg te stemmen.

‘Barcelona of de dood’

Het was 2011 en Djily en zijn collega-rappers zagen dat het niet goed ging in Senegal. "Mensen werden steeds armer, er was maar vier tot zes uur elektriciteit per dag. Jongeren zagen het helemaal niet meer zitten. Ze wilden de zee op, richting Europa. Op straat hoorde je de leus ‘Baca wala bacag’: Barcelona of de dood." De rapvrienden richtten samen met bevriende journalisten een groep op. De naam werd Y’en a Marre, ‘ik heb er genoeg van’. "Je kunt het zo lekker boos uitspreken."

"We hadden het gevoel dat we als arme mensen gevangen zaten in een systeem, maar we hadden ook genoeg van onszelf en van onze pessimistische stemming." De groep begon een campagne voor een Nouveau Type de Sénégalais, eigenlijk een actie voor bewust burgerschap. "Mensen werden aangemoedigd om hun grieven jegens de regering te verwoorden. Een marktkoopvrouw kon zich uitspreken over het slechte bussysteem, een leraar over zijn lage salaris", aldus Djily.

Ik weet niet wat dat is met leiders, waarom ze allemaal willen blijven. Het is blijkbaar iets magisch

Citroensap tegen traangas

In dat jaar besloot de toen 84-jarige Abdoulaye Wade dat hij bij nader inzien best nog wel een derde termijn aan zijn presidentschap wilde plakken. "Ik weet niet wat dat is met leiders, waarom ze allemaal willen blijven. Het is blijkbaar iets magisch." Met trucks met enorme geluidsboxen reden de jongens van Y’en a Marre door de straten van Dakar om de mensen op te roepen om te stemmen: ‘Je stemkaart is je wapen. Stem op alle kandidaten, maar niet op Wade’, klonk er door de geluidsboxen.

De rappers zamelden geld in, sliepen bij mensen thuis op de grond. "Ik heb een auto, iemand anders betaalde de benzine. We belden met anonieme simkaarten." Ze organiseerden demonstraties. "Traangas en kogels van rubber hielden de mensen niet tegen." De sfeer werd grimmiger. Djily’s ouders smeekten hem om ermee te stoppen. "Maar later kreeg ik van mijn moeder het advies om citroensap op mijn shawl te doen tegen traangas. Toen wist ik dat ze achter me stond."

De kracht van een stem

Wade verloor het uiteindelijk van oppositiekandidaat Macky Sall, de huidige president. Die bood de leden van Y’en a Marre prompt een baan aan, maar hij werd vriendelijk bedankt. "We willen zelf geen politici worden", zegt Djily. Het collectief organiseert tegenwoordig volksjury’s waarbij dorpsbewoners afgevaardigden in het parlement ontmoeten en hen mogen vragen wat ze nou eigenlijk doen. "Het gaat ons erom dat mensen zich gaan interesseren in politiek en de kracht van hun stem erkennen. Je kunt straffen met je stemkaart."

Het moet beginnen met een groep burgers die verandering willen. Om het systeem te veranderen, moet je de mensen veranderen

Verandering over de grens

Inmiddels is er een documentaire over Y’en a Marre (Quitte le Pouvoir) en kreeg de groep een prijs van het Prins Claus Fonds. Het voorbeeld wordt in meerdere Afrikaanse landen gevolgd. In Burkina Faso is er Le balai Citoyen, in Congo Filimbi, maar daar zitten twee activisten al sinds maart 2015 vast op verdenking van een couppoging. "In Burundi en Rwanda zie ik nog geen nieuwe Y’en a Marre. Het moet beginnen met een groep burgers die verandering willen. Om het systeem te veranderen, moet je de mensen veranderen." Zelf laveert Djily tegenwoordig tussen Senegal en Nederland, want sinds vorig jaar is hij getrouwd met een Nederlandse. "In Senegal ben ik meer bezig met Y’en a Marre. In Nederland vind ik de rust om te schrijven." Zijn nieuwste tekst is met een knipoog naar Stings ‘Englishman in New York’: I’m an alien, I’m a legal alien, I’m an African in Amsterdam.’ 

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons