Het improvisatorisch ogende paviljoen 6 van Riocentro, een paar kilometer verwijderd van het Olympisch Park, staat wederom in vuur en vlam. Telkens wanneer Team Rwanda aan de bak moet, ontsnapt er een kakofonie aan geluiden vanaf de tribunes. “Let’s go Rwanda, let’s go”, luidt het steeds terugkerend ‘adagium’. Een razend enthousiaste DJ is niet te beroerd het vuurtje nog wat op te poken, waardoor de temperatuur regelmatig naar een kookpunt stijgt.
Hoewel het kleurrijke Afrikaanse gezelschap – dé underdog op het Paralympisch volleybaltoernooi – in sportief opzicht weinig in de pap te brokkelen heeft, is de morele overwinning keer op keer verzekerd.
Ritueel
De teamleden zélf doen er ook graag een schepje bovenop. Interessant om te zien is hoe de speelsters elkaar tussen de bedrijven door opjutten. Dat doen ze bij voorkeur middels de drievoudige aanmoedigingskreet Nziza! Nziza! Nziza! Een aansluitend ritueel is dat de handen al ploffend op elkaar worden gestapeld, gevolgd door enkele veelbetekenende high fives. De kreet klinkt de Nederlandse coach Peter Karreman inmiddels vertrouwd in de oren, maar dáár houdt zijn kennis van het Kinyarwanda – de officiële taal van het kleine Midden-Afrikaanse land – toch ongeveer wel op. Niet getreurd: met wat Engels, afgewisseld door gebarentaal, is er in communicatieve zin altijd wel een uitweg voorhanden.
Team Rwanda met links de Nederlandse coach Peter Karreman. Foto: Chris Korsten
Genocide
Team Rwanda bestaat hoofdzakelijk uit jonge vrouwen, die met uiteenlopende handicaps van doen hebben. Sommigen hebben een spierziekte onder de leden, anderen zijn geconfronteerd geweest met een amputatie. Enkele leden zijn slachtoffer van de genocide. In 1994 raasde die als een tornado over het land, waarbij in een tijdsbestek van amper honderd dagen bijna één miljoen onschuldige burgers op veelal verschrikkelijke wijze de dood vonden. Het aantal gewonden was nog veel groter. Onder de slachtoffers bevonden zich behalve Tutsi’s ook talrijke gematigde Hutu’s. “De vraag tot welke bevolkingsgroep iemand behoort, is totáál niet aan de orde binnen onze groep. Sport verbroedert juist, dat is een waarheid als een koe”, benadrukt teammanager Angelique Niragire. Tegenwoordig geldt Rwanda sowieso als een land in opbouw, gekenmerkt door een relatieve rust en een zekere mate van stabiliteit. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld buurland Burundi.
Ingrijpende gebeurtenis
Midspeelster Clementine Umutoni, met haar 32 lentes een van de oudste krachten binnen de ploeg, is eveneens oorlogsslachtoffer. “Ik ben getroffen door een bom, waarna mijn been niet meer te redden was. Daar heb ik het hele poos erg moeilijk mee gehad”, vertelt ze openhartig. “Ik was nog een kind, dat overal frank en vrij wilde spelen. Maar door een dergelijke ingrijpende gebeurtenis ben je ineens gigantisch beperkt in je bewegingsvrijheid. Zeker bij ons in Rwanda, waar de meeste openbare voorzieningen moeilijk toegankelijk zijn voor individuen met een lichamelijke beperking. Mijn familie kon me helaas niet de gewenste ondersteuning geven. Toch is het nog goed gekomen. Het Liliane Fonds heeft me ongeveer tien jaar lang gesteund gedurende mijn revalidatieproces. Aandacht voor sport en beweging vormde daarbij een wezenlijk onderdeel. Als dit allemaal niet was gebeurd, was ik waarschijnlijk nooit met zitvolleybal in aanraking gekomen.”
Mislukte operatie
Een andere speelster is Alice Musabyemaliya(20). “Ik was vier, toen mijn been moest worden geamputeerd na een mislukte operatie. De ingreep was nodig vanwege een abces dat alsmaar groeide. In Europa of Amerika was de kans groot geweest dat de dokters mijn been hadden gered. Dat is uiteraard zuur om te constateren. In de loop der tijd heb ik wel goed met mijn handicap leren omgaan. Daar heb ik keihard voor moeten knokken. Dezelfde mentaliteit laat ik normaal gesproken zien in het veld”, onderstreept ze.
Om te revalideren heeft ze een hele lange weg moeten bewandelen. Gedurende dat proces ontving ze steun van het Liliane Fonds, dat onder meer allerlei medische ingrepen en therapieën bekostigde.
Ik kreeg heel erg zin om te gaan sporten, omdat ik merkte dat ik daar vrolijk van werd
Musabyemaliya kwam terecht in een orthopedisch revalidatiecentrum, waarbij ze tevens onderwijs genoot. Dat was in Gatagara, ten zuidwesten van de hoofdstad Kigali. “Na een tijdje merkte ik dat het steeds beter met me ging. Ik kreeg onder andere zin om te gaan sporten, omdat ik merkte dat ik daar vrolijk van werd. Zitvolleybal, ja dat leek me wel wat!”, brengt ze in herinnering.
Haar talent voor het spelletje viel snel op. Met name de positie van spelverdeelster bleek op haar lijf geschreven. Vier jaar geleden mocht ze plotseling aanhaken bij de nationale selectie. Sinds dat moment is ze een ‘blijvertje’ bij Team Rwanda. “Meedoen aan de Paralympics is een droom die is uitgekomen. Bovendien is het leuk dat ik op deze manier iets van de wereld krijg te zien. Ik ben al in een stuk of vijf landen geweest, iedere keer is het één groot avontuur”, onthult ze met een warme glimlach op haar gezicht.
Tandarts
In Rio de Janeiro staan los van het Paralympisch volleybaltoernooi nog andere activiteiten voor Team Rwanda op het programma. Een bezoek brengen aan Christus de Verlosser op de berg Corcovado en het strand in Copacabana kunnen natuurlijk allebei niet ontbreken op het lijstje. Echter een deel van de selectie wil ook tijd inplannen om in de Olympisch Dorp nog gauw op visite te gaan bij de tandarts. “In Rwanda is een bezoek aan de tandarts een ontzettend duur grapje, dat verklaart de belangstelling”, aldus teammanager Niragire. Saillant detail is dat gedurende het toernooi minstens één tand is getrokken. Dit is gebeurd zonder verdoving, ingegeven door de twijfel en onwetendheid voor wat betreft de mogelijke risico's bij een eventuele dopingcontrole.
