Dit artikel maakt deel uit van de serie ‘2015: The future we want’ die OneWorld in 2013 initieerde.
Welke vernieuwingen moeten dit jaar met stip bovenaan staan in de jaarplannen van ontwikkelingsorganisaties? Yannick Du Pont, directeur van Spark, zet ze uiteen.
De laatste jaren zijn er talloze debatten geweest of nut en noodzaak van vernieuwing van maatschappelijk ontwikkelingsorganisaties in Nederland. Veel gingen curieus genoeg nog over de vraag of vernieuwing wel noodzakelijk is. Velen van ons zullen daar nog met weemoed aan terugdenken in 2014. In 2013 zal de realiteit deze interne discussie namelijk harder dan ooit inhalen. Door de toenemende schaarste in overheidssubsidies en de verscherping van de eisen aan ontvangende organisaties zijn organisaties genoodzaakt snel te vernieuwen, of zich voor te bereiden op sluiting. Wie nog niet begonnen is, is misschien al te laat.
Welke vernieuwingen dient elke organisatie die nog relevant wil blijven met stip in hun jaarplan voor 2013 te hebben staan? Welke trends zijn inmiddels zo overduidelijk doorgebroken dat er niet aan meedoen tot de ondergang van de organisatie kan leiden?
Wees transparant
Het publiek en de subsidiegever eist inzage in de besteding van hun bijdrages. Door informatietechnologie is dit ook snel, gemakkelijk én goedkoop te organiseren. De Britse overheid verplicht inmiddels alle ontvangers van ontwikkelingssubsidie om (overigens zeer beperkte) informatie over de besteding van hun geld te publiceren volgens de zogenaamde IATI standaard. Dit voorbeeld zal ongetwijfeld gevolgd worden door andere overheden, waaronder Nederland. Dat er nog maar twee organisaties zijn in Nederland (SPARK en Hivos) die hieraan voldoen is dus zeer zorgwekkend. Zeer wel denkbaar dat Minister Ploumen in de voetsporen treedt van haar Britse collega en deze standaard verplicht stelt voor ontvangers van Nederlandse subsidie. Snel invoeren dus, die makkelijke IATI standaard.
Zorg voor kwaliteit
Een volgende must-do voor 2013 is het invoeren van de nieuwe specifieke ISO kwaliteitsstandaard (bepaalde regels om kwaliteit te waarborgen) voor ontwikkelingsorganisaties. Een aantal jaar geleden had nog slechts een klein aantal grote ontwikkelingsorganisaties een extern kwaliteitskeurmerk. Dit is inmiddels omhoog geschoten. De grote stap voor 2013 is echter om ook te voldoen aan het specifieke ISO keurmerk voor ontwikkelingsorganisaties waar brancheorganisatie PARTOS aan werkt. SPARK liet zich enige weken geleden als eerste organisatie in Nederland op dit keurmerk toetsen door een ISO auditor. Deze wees er nog wel op dat het keurmerk verder moet worden aangescherpt. Veel normen zijn nog niet helder en meetbaar, waardoor externe objectieve toetsing ervan nog onmogelijk is. Naast het invoeren van het keurmerk zal de branche op basis van de feedback van de auditors het keurmerk snel dienen aan te scherpen, zodat Nederland koploper wordt met een sector specifiek keurmerk. Ook hier zou het enorm helpen als de Minister een duidelijk signaal stuurt dat het voldoen aan (verbeterde) ISO norm een voorwaarde zal worden om na 2015 nog subsidie aan te kunnen vragen. Dit signaal helder en vroeg sturen stelt alle organisaties in staat de komende twee jaar hieraan te voldoen.
Yannick Du Pont (@ydpont) is directeur van Spark, een ontwikkelingsorganisatie die zich bezighoudt met hoger onderwijs en ondernemerschap.
Maak resultaten meetbaar
Het publiek en overheden willen inzicht in de (meetbare) resultaten die gehaald worden met hun bijdrage. Hoeveel kost het een baan te creëren voor een werkloze in Afghanistan? Voor hoeveel euro krijgt een organisatie een meisje weer naar school in Bangladesh? Met andere woorden, wat koop ik bij u voor mijn bijdrage? De subsidiegever eist in toenemende mate inzicht in deze zogenaamde value for money die ze krijgen. Organisaties die dit niet overzichtelijk in kaart gaan brengen, zullen steeds moeilijker financiering vinden en zelfs merken dat hun aanvragen niet meer in behandeling genomen gaan worden. Financiers aan de andere kant zullen in toenemende mate de prijs/kwaliteit verhouding van aanbieders gaan vergelijken. Dit zal organisaties ertoe verplichten om na het berekenen van hun value for money actief te gaan werken dit ratio te verbeteren. Dit zal waarschijnlijk leiden tot het opschalen van activiteiten en het gebruik maken van moderne informatie en mobiele technologie om de kosten van de hulp te verlagen. Een subsidiegever als UKAID zet bovenstaande lijn bijvoorbeeld snel en hard door. Anderen volgen in snel tempo.
Focus op je kern en wees het beste en innovatiefste op jouw gebied
De tijd van brede ontwikkelingsorganisaties is voorbij. De tijd van specialisatie en het excelleren in een niche is aangebroken. Door de toenemende aanbesteding van middelen, in combinatie met een toenemende schaarste neemt de concurrentie in rap tempo toe. Waar zes jaar geleden nog vrijwel elke behoorlijke subsidieaanvraag werd gehonoreerd, zal de komende jaren gekenmerkt worden door hardere concurrentie op nauwer geformuleerde aanbestedingen. Deze zijn alleen nog te winnen door het beste voorstel in te dienen, waarbij bovenstaande value for money een steeds belangrijkere rol zal spelen. Of dit nu wenselijk is of niet (het lijkt me persoonlijk een prima ontwikkeling omdat dit in principe zal leiden tot meer en betere hulp voor ons belastinggeld), de trend is helder. Alleen organisaties met een duidelijke specialisatie en goede track record zullen deze met succes doorstaan. Organisaties zonder richting, of organisaties die snel proberen mee te liften op nieuwe trends zullen niet of moeilijk overleven. Het zal de vraag zijn of alle organisaties die de laatste maanden ineens in hoog tempo ook aan MKB ontwikkeling in Afrika zijn gaan doen, dit goed van de grond krijgen. In het recente verleden nog werd dit door sommigen van hen afgedaan als geen echte ontwikkelingssamenwerking, maar met de ombuiging van de geldstromen zijn zelfs de sceptici ineens hard gaan lopen. Dat wordt nog een interessante concurrentieslag.
Faciliteer ontwikkeling en niet jezelf
De belangen van de doelgroep in het Zuiden worden weer echt voorop gesteld. Organisatiebelangen in Nederland dienen ondergeschikt hieraan gemaakt te worden. Een moeilijke opgaaf in tijden van schaarste, maar de enige juiste keuze. De Nederlandse overheid geeft steeds vaker voorrang aan initiatieven van organisaties uit ontwikkelingslanden. Directe financiering van initiatieven in het Zuiden vindt steeds vaker terecht plaats. Deze trend zal doorzetten en organisaties die hierop inspelen zullen overleven. Een concrete maatregel die iedere ontwikkelingsorganisatie kan nemen is zorgen dat aan het eind van 2013 hun hoogste bestuursorgaan in meerderheid uit individuen uit de doellanden bestaat. En daarmee de belangen van hun achterban in deze landen boven het Nederlandse organisatiebelang kan stellen. Minister Ploumen kan dit verder faciliteren door bij nieuwe financieringsaanvragen te zorgen dat zuidelijke organisaties in ieder geval op gelijke voet mogen meedingen, of beter nog, voorrang genieten. Nederlandse organisaties kunnen zich dan aansluiten bij een zuidelijk geleide aanvraag.
Aan de slag dus in 2013. Geen discussie meer over de noodzaak en wenselijkheid van vernieuwing, maar over de beste en snelste manier deze door te voeren. Een alternatief is er niet meer en tijd nog minder.
