Bangui is ondergedompeld in grijze mist. Het is de laaghangende rook van brandende bossen in de omgeving, naar men zegt aangestoken door mensen die jagen op muskusratten en andere dieren. Ondertussen lopen de stedelingen hoestend door de straten.
De mist is een metafoor. De vijf miljoen inwoners van de Centraal-Afrikaanse Republiek proberen drie jaar van geweld, crisis, een akkoord en een overgangsregering af te ronden via verkiezingen. Er wordt al maanden peptalk gehouden over de organisatie ervan. Als er dan wat licht door die mist breekt, blijkt de werkelijkheid natuurlijk stoffig en vol valkuilen.
Hier is het goed gegaan!
In dit land gaat er, na jaren van gebrekkig onderwijs, nogal eens wat mis in de stembureaus. Zo stuurde een stembureau na de eerste ronde, 30 december j.l., een uitslagenformulier waarop stond:"Hier is het goed gegaan!" De uitslag zelf ontbrak.
Maar of je als kandidaat de tweede ronde haalt kan van één enkele stem afhangen. Als ex-kolonie heeft de CAR het Franse kiessysteem in twee rondes : de twee kandidaten met de meeste stemmen in de eerste ronde staan in de tweede tegenover elkaar.
De internationale gemeenschap heeft nu eenmaal haast met de verkiezingen
Vrijdagmorgen was de wekelijkse bijeenkomst van de donoren en buurlanden met de tijdelijke regering, in het vervallen kantoor van de premier. Buiten reden kandidaten toeterend voorbij, op de laatste campagnedag, binnen gromde een oude airco. Over dat lawaai heen voert Frankrijk in zo'n vergadering natuurlijk toch de boventoon. Dan blijkt dat het mislukken van de eerste ronde echt niet alleen aan Centraal-Afrika ligt. De internationale gemeenschap heeft nu eenmaal haast met de verkiezingen. Frankrijk heeft hier 900 militairen rondlopen, die handenvol geld kosten en dus snel terug moeten naar Frankrijk. Er zijn daarnaast nog eens 11.000 kostbare VN-blauwhelmen. De haast is begrijpelijk. Tel dat op bij een nauwelijks functionerende staat en het gevolg is : te weinig planning en controle, stembiljetten vol fouten en een duidelijk te korte training voor de mensen die de stembureaus leiden.
Fraude
Vermoedens van fraude waren er ook. Het Grondwettelijk Hof verklaarde daarom de eerste ronde ongeldig. Zondag 14 februari openen de stembureaus opnieuw, in 140 kiesdictricten, met ruim 1600 kandidaten.
Zaterdag 13 februari: dozen met stembiljetten op de binnenplaats van de kiesraad in Bangui. (Bron: Thijs Berman)
Tegelijk is dan ook de tweede ronde van de presidentsverkiezingen, die wel geldig werd bevonden – het verschil tussen de eerste twee kandidaten en de rest was zo groot was dat er geen twijfel kon zijn over de uitslag. Nu gaat het straks tussen Faustin-Archange Toadera en Anicet-Georges Dologuélé. Beiden zijn ex-premiers.
Hulp van de EU
Ons kleine team van drie EU-verkiezingsexperts structureert, adviseert en rent van de ene urgentie naar de andere, want de Kiesraad heeft een chronisch tekort aan gekwalificeerd personeel. We zorgen voor meer coordinatie en ook voor details als de monitoring van de verkiezingsdag. We schrijven adviezen, zoals over tegenstrijdigheden in de kieswet en hoe daarmee om te gaan. We helpen bij het overleg tussen Kiesraad en de VN-macht. Tussendoor kunnen we nog even een persconferentie voorbereiden voor de Kiesraad, met zoveel mogelijk transparantie over de voortgang.
Helderheid. Dat is wel het minste wat de mensen hier verdienen. Geen rookgordijn over wat er goed en fout gaat. Meer dan 90 procent van de stemgerechtigde Centraal-Afrikanen schreven zich in als kiezers. Zij vertellen je hun hoop op een vreedzame keuze voor een nieuwe president, een nieuw begin na de Transitieperiode die na drie jaar wel lang genoeg heeft geduurd. Je voelt de wil om weer op te krabbelen, en de wil van vluchtelingen en ontheemden om eindelijk terug te keren – een vijfde deel van de bevolking. Illusies zijn er niet in dit straatarme land, bitterheid is er te over en toch wordt hier ook gedroomd.
