Het Rwanda-tribunaal heeft Pauline Nyiramasuhuko vrijdag veroordeeld voor genocide. Ze is de eerste vrouw ooit die door een internationaal hof veroordeeld is voor volkerenmoord. Nyiramasuhuko is voormalig minister van Vrouwen- en Gezinszaken in Rwanda. Ze zou hebben aangespoord tot massale verkrachtingen, als onderdeel van genocide, en heeft levenslang gekregen.
Het meest opmerkelijk aan de vreselijke misdaden die zij begaan heeft, is dat Nyiramasuhuko als minister altijd opkwam voor vrouwen en het gezinsleven, maar dat zij tijdens de genocide in 1994 massale verkrachtingen aanmoedigde. De NOS schrijft dat zij het Rode Kruis voedsel liet uitdelen in het stadion van Butare. Duizenden wanhopige Tutsi’s vluchtten naar het stadion. Het bleek een valstrik. De vrouwen werden van de mannen gescheiden en naar het bos gebracht. “Voor jullie ze doden, moeten jullie ze verkrachten”, zou de minister hebben gezegd. Daarna keek ze toe hoe Hutu-milities met machinegeweren en handgranaten de Tutsi-mannen in het stadion afmaakten.
Massale verkrachtingen. Eén van de wreedste oorlogsinstrumenten. Maar wat velen, en ook ik, zich afvragen is hoe nu juist een minister van Vrouwen- en Gezinszaken, zelf vrouw en moeder notabene, hiertoe kan oproepen.
Een rechtvaardiging ga ik hier zeker niet uit de doeken doen. Wel (een poging tot) een verklaring hoe dit kan.
Wat je bij genocides of andere grove mensenrechtenschendingen ziet is dat de vijand wordt ‘gedehumaniseerd’. Oftewel: er wordt niet over hen als mensen gedacht en gepraat maar als iets minderwaardigs. Ongedierte, onkruid. De Joden waren ‘Untermenschen; de Tutsi’s ‘Kakkerlakken’. En dus niet je vrienden, je buren, of je collega’s. Nee, wezens van een compleet andere soort. Een soort waar jijzelf ver boven staat. En dan wordt het iets minder lastig ze iets ergs aan te doen. Immers, het zijn toch maar ‘kakkerlakken’, en daar kun je maar beter van af zijn.
Het meest enge hiervan is dat, als dit blijkbaar zo werkt, ikzelf en ook jij dit ook zouden kunnen doen. Als de omstandigheden er maar naar zijn. Als een ‘andere’ groep mensen maar de beste baantjes krijgt, we weinig tot geen sociale vooruitgang zien, dit een tijdlang zo blijft en er dan politici zijn die ons opruien… Ik moet er niet aan denken, toch vrees ik dat ook Pauline Nyiramasuhuko het resultaat was van hoe ons menselijk brein nou eenmaal kán werken. Ook dat van mij, en ook dat van jou.
