De mens: van kwetsbaar naar weerbaar

Door de economische en financiële crisis die zes jaar geleden begon raakten veel mensen hun baan kwijt en daarmee hun bestaanszekerheid. In Japan stierven in 2011 ruim 15.000 mensen door een aardbeving en een tsunami. In 2013 kwam een van de sterkste tyfoons ooit gemeten in de Filipijnen aan land en maakte een eind aan het leven van meer dan 6.000 mensen.

Crises en natuurrampen zoals deze leggen de kwetsbaarheid van de mens bloot. Het Ontwikkelingsprogramma van de VN (United Nations Development Programme, afgekort UNDP), doet in haar nieuwe rapport “Sustaining Human Progress: Reducing vulnerabilities and building resilience” voorstellen om de mens weerbaarder te maken tegen (onverwachte) risico’s zoals natuurrampen en economische crises, maar ook tegen gezondheidsrisico’s, voedselonzekerheid en conflicten.

Human Development Index
Sinds 1990 berekent de UNDP de ontwikkeling van de wereldbevolking met een eigen index: de Human Development Index (HDI). In deze index worden landen met elkaar vergeleken op leeftijdsverwachting, aantal jaar gevolgd onderwijs en inkomen per hoofd van de bevolking. Door deze drie indicatoren te combineren, zo stelt de UNDP, krijg je een beter inzicht in hoe het met de menselijke ontwikkeling gaat dan als je alleen naar het bruto nationaal inkomen kijkt.

De cijfers van het UNDP laten zien dat de Human Development Index nog steeds toeneemt, maar minder dan in de periode voor 2008. In 1990 was de HDI voor de wereld als geheel 0,597, in 2008 was de HDI 0,685 en nu staat de index op 0,702. Sinds 2008, het begin van de financiële en economische crisis, gaat in alle regio’s in de wereld, van Oost-Azië tot Sub-Sahara Afrika en van het Midden-Oosten tot Latijns Amerika de vooruitgang op het gebied van levensverwachting, onderwijs en inkomen langzamer. Tijd om in te grijpen.

Wereldleiders zijn op dit moment aan het onderhandelen over de post-2015 agenda; het formuleren van plannen voor wereldwijde duurzame ontwikkeling na 2015. Met haar rapport wil de UNDP duidelijk maken dat naast armoede, de menselijke kwetsbaarheid centraal moet staan bij het opstellen van de nieuwe doelen voor ontwikkeling. Als mensen niet gezond zijn of niet naar school gaan, kunnen ze zich niet ontwikkelen en kunnen ze tegenslagen zoals droogte of werkloosheid niet of minder goed opvangen. Het doel is, aldus de UNDP, om alle mensen de vaardigheden te geven om zich hier tegen te verweren.

Internationale, gezamenlijke verantwoordelijkheid
Nationale staten zijn in eerste instantie verantwoordelijk voor de ontwikkeling en bescherming van hun burgers. Globalisering heeft de schaal van activiteiten veranderd en landen en mensen meer met elkaar verbonden. Dit heeft positieve gevolgen gehad voor handel en economische groei, maar heeft mensen en samenlevingen ook kwetsbaarder gemaakt voor risico’s ‘van buiten’. Het betekent ook dat staten steeds minder mogelijkheden hebben om alleen met nationaal beleid hun burgers weerbaarder te maken. Bovendien eisen ‘de internationale markt’ en neoliberale instellingen prijsstabiliteit en begrotingsdiscipline. Hierdoor is er in veel landen weinig of minder geld beschikbaar voor investeringen in onderwijs en gezondheidszorg.

Volgens de UNDP heeft de laatste economische crisis het failliet aangetoond van dit streven naar prijsstabiliteit (lage inflatie) en het terugdringen van begrotingstekorten. In plaats daarvan moet volledige werkgelegenheid centraal staan, zoals in het beleid van de jaren 1950 en 1960. Werkgelegenheid is niet alleen van belang voor economische productiviteit en levensonderhoud, maar ook voor sociale verbanden en menselijke waardigheid. Dit kan alleen als staten samen optrekken. Alleen gezamenlijk kunnen staten de financiële markten aanpakken, net als andere bedreigingen die mensen kwetsbaar maken zoals klimaatverandering. Het beschermen van de kwetsbaren is een gezamenlijke verantwoordelijkheid, aldus UNDP. Want elk mens is waardevol en heeft recht op bescherming en ondersteuning.

De UNDP pleit uiteindelijk voor een verzorgingsstaat en werk voor iedereen; alle mensen moeten toegang hebben op onderwijs, gezondheidszorg, werk en sociale vangnetten. Hiermee neemt de UNDP afstand van het neoliberale gedachtengoed dat tot de crisis gemeengoed was.

De stand van zaken in 2013 …
Nederland scoort hoog op de Human Development Index. Op de vierde plaats, net na Noorwegen, Australië en Zwitserland en voor de Verenigde Staten en Duitsland. Onderaan de Human Development Index 2013 staat Nigeria, met daar boven Tsjaad, de Centraal Afrikaanse Republiek en de Democratische Republiek Congo. De gezamenlijke verantwoordelijkheid die de UNDP benadrukt betekent dat de top tien landen uit de index, medeverantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van de tien laatste landen op de ranglijst.

Zie voor de volledige Human Development Index het rapport van UNDP.

Foto van Wikipedia.