Achtergrond

De knalroze flamingo: Nucleaire oorlog India en Pakistan

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Onlangs lekte uit dat India een geheim militair complex aan het bouwen is waar waarschijnlijk waterstofbommen (ook wel thermonucleaire of H-bommen genoemd) ontwikkeld moeten worden. Zulke bommen zijn de meest geavanceerde vorm van kernwapens, die op zijn minst vijfhonderd keer krachtiger zijn dan de ‘simpele’ kernbom die in 1945 Hiroshima verwoestte. In Hiroshima vielen 80.000 doden bij de eerste klap, en op langere termijn circa 240.000 – reken maar uit wat een waterstofbom kan aanrichten. 

Aartsvijand Pakistan houdt zich voorlopig nog alleen met dit soort ‘klassieke’ kernwapens bezig, maar hoe: het land is momenteel kampioen kernwapens bijbouwen. De komende vijf jaar wordt een groei voorzien van circa 130 naar 200 Pakistaanse kernbommen. Goed, dat zijn geen ultramoderne waterstofbommen, maar allesverwoestend zijn ze zonder twijfel.

Nucleaire hoogspanning
Het is niet zomaar een kernwapenrace. Hij vindt ook nog eens plaats onder hoogspanning. Beide landen staan al decennia schuimbekkend tegenover elkaar aan de betwiste grens tussen beide in onder andere Kashmir. Voordat ze kernwapens hadden (beide officieel sinds 1998) werden al enkele malen bloedige oorlogen uitgevochten, sinds 1998 bleef het gelukkig beperkt tot incidenten die snel in de kiem werden gesmoord. Het risico dat het misgaat is echter hoog.

Roze flamingo’s zijn even invloedrijke schokken, die je wèl kunt zien aankomen, maar waar niemand op anticipeert

Een Amerikaanse oud-generaal omschreef de nucleaire dreiging tussen India en Pakistan onlangs als een ‘roze flamingo’. In de internationale betrekkingen noemt men plotselinge, wereldschokkende gebeurtenissen die niemand had voorzien (bijvoorbeeld ‘9/11’) zwarte zwanen. Roze flamingo’s zijn even invloedrijke schokken, die je wèl kunt zien aankomen, maar waar niemand op anticipeert.

Klein maar fijn
Nergens ter wereld ligt de drempel om kernwapens in te zetten zo laag als in India en Pakistan. Waar India in elk geval nog heeft afgekondigd dat het in principe nooit als eerste kernwapens zal inzetten, uitsluitend als het met deze wapens wordt aangevallen, sluit Pakistan inzet minder stellig uit. Sterker nog, sinds enkele jaren beschouwt Pakistan kernwapens ook als middel om al redelijk vroeg in een eventuele strijd in te zetten; men heeft kleinere varianten (zogenoemde tactische kernwapens) ontwikkeld die door militairen te velde kunnen worden ingezet om eventueel binnenvallende Indiase troepen tegen te houden. Gooi een kleine kernbom op een colonne binnenrijdende tanks en gegarandeerd dat er geen één verder komt, is simpel gezegd de redenering.

Het gevaar van deze visie is dat de drempel om kernwapens in te zetten vrij laag ligt; een beetje schermutseling en een lokale commandant kan al beslissen om het taboe op deze wapens te doorbreken. Is de eerste paddenstoelwolk aan de hemel verschenen, dan is verdere nucleaire escalatie nabij en voor je het weet zetten India en Pakistan ook de zwaardere varianten van hun kernwapens in.

Een beetje schermutseling en een lokale commandant kan al beslissen om het taboe op deze wapens te doorbreken

Bovendien is het gevaar van zulke tactische kernwapens ‘in het veld’ dat het centrale gezag er de controle over kan verliezen. Lokale commandanten die op eigen houtje kernwapens inzetten, of deze wapens (al dan niet opzettelijk) in handen laten vallen van extremistische groeperingen, zijn met recht nachtmerriescenario’s.

De Verenigde Staten hebben de afgelopen tijd geprobeerd om Pakistan te verleiden tot een ander kernwapenbeleid, maar tot nu toe tevergeefs; voorlopig zit de angst voor India’s militaire overmacht er te diep in om voor enige buitenlandse druk te zwichten.

Wereldwijd slachtoffers: 'twee miljard doden'
Mocht er onverhoopt een nucleaire oorlog tussen India en Pakistan uitbreken, dan heeft dat overigens niet alleen grote gevolgen voor beide landen zelf, maar voor de hele wereld – vandaar het roze flamingo-concept.

Stel dat beide landen in een snel escalerend conflict inderdaad nucleaire wapens gaan inzetten, inclusief de zwaardere types die hele steden van de aardbodem wegvagen, dan gaan kunnen er miljoenen doden vallen. Klimaatwetenschappers hebben berekend dat zo’n kernoorlog echter wereldwijd slachtoffers zal eisen. In een scenario waarin India en Pakistan elkaar allebei met vijftig kernbommen bestoken (ze hebben er veel meer), komt er zoveel as en stof in de atmosfeer dat er minder zonlicht tot de aarde doordringt. Dit veroorzaakt klimaatverandering, ook wel nucleaire winter genoemd.  Hierdoor stort de landbouw wereldwijd in, met grote voedselschaarste als gevolg.  Sommige wetenschappelijk onderbouwde schattingen gaan ervan uit dat in zo’n scenario wereldwijd twee miljard mensen overlijden – niet direct door de nucleaire explosies zelf, maar door ondervoeding.

Meekomen met China
Eén curieus detail mag overigens niet onvermeld blijven. India moderniseert zijn kernwapens helemaal niet vanwege Pakistan. Voor dàt kleine en militair zwakkere buurland is India niet zo bang. India’s kernwapens zijn vooral bedoeld om zich te meten met dat andere buurland waar het grensconflicten mee heeft: China (dat voorlopig meer en geavanceerdere kernwapens heeft). Dat India’s kernwapens intussen angst zaaien in Pakistan en daar de nucleaire inzetdrempel verlagen, is voor India slechts bijzaak. 

Het is het perfecte roze flamingo-scenario: door misverstanden en miscommunicatie kan een relatief eenvoudig conflict escaleren tot wereldwijde proporties. Terwijl niemand zal kunnen zeggen: dit hadden we nooit kunnen voorzien. 

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons