Achtergrond

Crisis in de koffiekop

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

 

De film die in Engeland een roep om meer eerlijke koffie teweegbracht, stelt de wantoestanden in de internationale koffieketens aan de kaak. In Black Gold wordt Tadesse Meskela, een man die zich in de Oromia regio in zuid en west Ethiopië inzet voor een eerlijkere prijs voor de koffieboeren, gevolgd. Hij staat aan het hoofd van de Oromia Coffee Farmers Cooperative Union en reist naar Engeland en de V.S., om Ethiopische koffie aan te prijzen en zo de tussenhandelaren te omzeilen.

 

Black Gold
Foto: Black Gold Movie

Tussenhandel uitschakelen
Deze tussenhandelaren slokken namelijk een deel van de winst op, dus hoe minder schakels tussen boer en koper, hoe eerlijker de prijs. De boeren in de film krijgen 22 dollar cent voor een kilo koffiebonen, terwijl zij minstens 1,10 nodig hebben voor voedsel, kleding en scholing van hun kinderen. Het grote geld wordt pas verdiend in de verwerkende industrie, die in het Westen staat. Hier worden de bonen geroosterd en krijgen ze hun winstwaarde.

Oneerlijke subsidies
Eerlijke koffiehandel wordt volgens Eelco Fortuijn van Fairfood in de weg gestaan door twee structurele problemen,. “De subsidies die de verwerkende industrie in het Westen ontvangt van hun overheid, moeten worden afgeschaft.” Deze creëren net als bijvoorbeeld de landbouwsubsidies een onmogelijke concurrentie voor de ongesubsidieerde boeren.

“Daarnaast is er sprake van een grote overproductie van koffie, waardoor iedere koper ervoor kan geven wat hij wil.” Sinds de International Coffee Agreement in 1989 werd afgeschaft, is de prijs van koffie dramatisch gekelderd. De prijs wordt grotendeels bepaald door vier grote multinationals die de koffiemarkt beheersen: Sara Lee, Procter & Gamble, Kraft en Nestlé. Hierdoor zijn eerlijke onderhandelingen onmogelijk.

 

Koplopers

Volgens de Vereniging van Nederlandse Koffie- en Theebranders dronken we in 2005 gemiddeld 145 liter koffie per persoon. Daarmee zijn Nederlanders samen met
Scandinaviërs, Oostenrijkers en Zwitsers de grootste koffiedrinkers ter wereld.

Geen wereldhandel maar wereldmacht
“De WTO zou de boeren een garantieprijs moeten bieden of een soort prijsafspraken mogelijk moeten maken, maar dit is volgens de WTO een verstoring van de vrije markt”, ligt Fortuijn de problemen van deze ‘vrije markt’ toe. Het lijkt meer om wereldmacht te gaan dan om handel.

Uit de film blijkt dat voor boeren de alternatieve gewassen die op hun grond verbouwd kunnen worden, schaars zijn. In de Oromia regio maakten veel koffieboeren de overstap naar Qat, een narcotische drug die in veel westerse landen verboden is, maar wel meer opbrengt dan koffie. Afrika is meer dan ooit afhankelijk van buitenlandse hulp.

Wereld van verschil
De film toont beelden van arme koffieboeren die uitgebuit worden en zelfs geteisterd door hongersnood. Vervolgens worden de bezoekers van de documentaire getrakteerd op een kijkje in de wereld van de ‘World Barista Championship’. Een wedstrijd die in 2005 werd georganiseerd door de ‘Specialty Coffee Association of America’ conferentie, in Seattle. Hier draait alles om het perfect gepresenteerde en geselecteerde kopje koffie. Ook krijgt de bezoeker van de film een kijkje bij een vestiging van Starbucks en een luxe koffiezaak in Trieste, Italië, waar voor eerlijke prijzen weinig aandacht is.

 

Coffee Company
Foto: Coffee Company

Bruggen bouwen
“De vraag van de Nederlandse consument naar eerlijke producten neemt toe.”, zegt Philip Ebels, onderzoeker bij Fairfood. En hier springt onze eigen Starbucks, de Coffee Company (CC) , handig en creatief op in. Deze zich vanuit Amsterdam rap uitbreidende koffieketen wil juist een brug bouwen tussen de twee werelden die zo ver van elkaar verwijderd lijken. “Wij spelen in op de toenemende vraag van de consument naar kwaliteitskoffie”, vertelt Dick de Kock, van de CC.

 

Eerlijk onderzoek

Fairfood begint in februari een onderzoek naar de koffie van de Coffee Company. Dit onderzoek is wordt in juni afgerond. Kijk voor de eerlijkheid van andere koffiemerken de website van Fairfood!

Duurzame koffie
Dit gebeurt onder andere via de ‘Cup of Excellence Competition’, een wedstrijd waarbij boeren met hun koffiebonen kunnen meedingen naar het label dat kwalitatief zeer goede koffie voorstaat. De beste vijftien inzendingen worden geveild voor de prijs die de koffie echt waard is. “Dit kan vele malen hoger zijn dan de Fairtrade streefprijs. Zo werd voor een pond Braziliaanse koffie 50 dollar geboden”, vertelt De Kock. Deze koffie zou normaal opgaan in de massa kwalitatief slechtere koffie en de boer zou nooit een kostendekkende prijs krijgen. Kleine koffieboeren kunnen door deze competitie naam en faam krijgen en krijgen een veel hogere prijs voor hun product.

Regionale opleving
Niet alleen deze ene boer, maar de hele regio leeft economisch op van zo’n imago. “Het is eigenlijk net als met wijn”, zegt de Kock. “Wanneer er een goed wijnhuis is, zijn die in de omgeving vaak ook van een hoge kwaliteit. De streek krijgt hierdoor een goede naam en de prijs van de wijn uit de regio stijgt.” Voorwaarde voor potentiële winnaars is dat gegarandeerd wordt dat het prijzengeld ook echt bij de boer terecht komt, anders mogen ze niet meedoen.

 

verpakte koffiebonen
Foto: verpakte koffiebonen, CC

Naast deze wedstrijd werkt de CC nauw samen met boeren en gaan ze met ze in discussie om de kwaliteit CC-proof te maken. “Als een boer zijn koffiebonen in een ton droogt, stellen wij voor om ze in de zon te laten drogen omdat dit lekkerdere koffie oplevert. De boer krijgt vervolgens een contract dat wij deze bonen opkopen.” Zo helpt de CC de boeren hun koffie bijzonder te maken, waardoor er ze er een betere prijs voor krijgen en wordt een duurzame relatie met de boeren opgebouwd.

 

Buiten deze experimenten heeft de CC in ieder koffieproducerend werelddeel zo zijn vertrouwenspersoon of organisatie, die de eerlijke prijs en goede kwaliteit waarborgt. In Brazilië is dit bijvoorbeeld de Rain Forrest Alliance, die zowel rekening houdt met de boer als de aarde. De CC streeft ernaar al haar koffie duurzaam te produceren maar omdat het steeds om kleine hoeveelheden gaat ligt dit aantal bonen nu op zo’n 30 procent.

 

koffie
Foto: CC

Hoop
“Het is belangrijk de consument te overtuigen van het nut van duurzame koffie.”, zegt de Kock. “Ik zie verschillende hoopvolle bewegingen, waarin ‘slow food’ (voedsel dat ambachtelijk is geproduceerd, red.) in opmars is.”

 

Toch kan volgens Fortuijn van Fairfood de consument slechts een deel van de verandering teweeg brengen, de wereldhandel zal structureel eerlijker moeten . Maar dat tegenwoordig zelfs McDonalds UTZ gecertificeerde koffie schenkt, een label dat naar eerlijke handel streeft maar nog niet zo ver is als Max Havelaar, is toch een hoopvol gegeven. Als het icoon van mondiaal consumentisme zelfs voor eerlijkheid gaat, moet de rest toch snel volgen?

 

Coffee Company
Fairfood
Black Gold

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons