“De Saoedis dachten dat mensen zich uit angst zouden overgeven. Maar wat de Saoedis doen, maakt mensen zo kwaad dat ze wraak zoeken”, zei Omeishy op het Australische ABC News.
“Dat getouwtrek, aangewakkerd door andere regionale belangen, is wat tot de oorlog van vandaag heeft geleid”, zegt Omeisy. “De mensen hebben inmiddels niet alleen hun hoop op een betere toekomst verloren, maar zelfs de hoop dat ze terug kunnen naar een situatie als van voor de opstand. Iedereen probeert wanhopig te redden wat ze kunnen, in omstandigheden die veel slechter zijn dan in 2011”, vertelt hij. Dat was ruim voordat hij eerder deze week zelf werd klemgereden door drie auto’s met gewapende mannen in Sanaa (Houthi/Salehgebied) en volgens vrienden ontvoerd werd. Omeishy is nog steeds vermist.
De Houthirebellen in het noorden vonden dat ze er bekaaid afkwamen en begonnen een paar jaar geleden een opmars naar het zuiden. Ze kregen daarbij steun van de in 2011 verdreven dictator Saleh, die na een jarenlange dictatuur ook nu nog ruimschoots beschikt over manschappen, wapens en financiële middelen. “Saleh vertelde het westen dat hij een strijd tegen terrorisme voerde: ‘Geef me geld, geef me wapens’, en de westerse landen trapten erin”, zegt de Egyptische onderzoeksjournalist Mohannad Sabry.
Inmiddels weten we dat oud-president Saleh, die van het westen wapens en geld kreeg om de lokale tak van Al-Qaida (AQAP) te bestrijden, het juist met hen op een akkoordje gooide zodat hij meer geld en wapens kon binnenhalen. In 2011 gaf Saleh AQAP zelfs een gehele provincie: Abyan. Saleh overleefde een aanslag en onderging plastische chirurgie in Saoedi-Arabië. Dat verhinderde hem niet om na zijn terugkeer in Jemen de kant te kiezen van de vijanden van de Saoedis, de Houthirebellen.
Saoedi-Arabië begon in 2015 de operatie Decisive Storm onder leiding van de jonge, ambitieuze Mohamed Salman; indertijd was hij minister van Defensie, en inmiddels is hij kroonprins.
Choleraexplosie
Saoedi-Arabië leidt een coalitie van Arabische landen tegen Houthirebellen die in Jemen de regering buitenspel zette. “We houden de aanvallen vol totdat het land stabiel is,” meldde de Saoedische minister van Buitenlandse Zaken ruim twee jaar geleden. Maar van enige stabiliteit is absoluut geen sprake. Inmiddels is in het land zelfs een choleracrisis uitgebroken, in pockets vooral in door Houthi en Saleh gecontroleerd gebied. Uit de laatste cijfers van de VN blijkt dat een half miljoen Jemenieten door cholera zijn getroffen; al bijna 2000 zijn eraan overleden.
“Mensen zouden niet dood hoeven te gaan aan cholera, er zijn medicijnen voor. Maar de toevoer daarvan wordt verhinderd”, zegt Kristine Beckerle, medewerkster van Human Rights Watch in Jemen. “En de lokale gezondheidszorg is goeddeels vernietigd”, voegt ze toe.
Tweede stille crisis: hongersnood
“En er is een tweede crisis gaande, een veel stillere,” zegt Beckerle. “Hongersnood. Zeven miljoen Jemenieten lijden eraan. Mensen sterven, kinderen sterven, in stilte. En de wereld is ook behoorlijk stil.”
Donderdag publiceerde het Amerikaanse Foreign Policy Magazine een vertrouwelijk conceptrapport van de VN over Jemen. Hierin staat dat de door Saoedi-Arabië geleide lucht- en grondcoalitie verantwoordelijk is voor de meeste slachtoffers onder kinderen: 683. Daarna de Houthirebellen, die volgens de VN verantwoordelijk zijn voor het doden of verwonden van 414 kinderen. De Islamitische Staat doodde zes kinderen en Al-Qaida één, aldus het rapport.
Vliegtuigen van de coalitie verwoestten tevens 28 scholen. De Saoedi-geleide coalitie is de enige macht in Jemen met oorlogsvliegtuigen en gevechtshelicopters.
Nederland pleit voor separaat VN-onderzoek Jemen
“Dit komt uit het rapport dat de VN elk jaar maakt over conflicten overal ter wereld waarbij kinderen slachtoffer worden”, zegt Beckerle. “Ondertussen maakt Nederland zich behoorlijk hard in de VN-Mensenrechtenraad om een separaat internationaal onderzoek gericht op Jemen in te stellen”, aldus Beckerle. “De grote vraag is of de VS en het VK erin meegaan. Zij waren tot nu erg coulant jegens de Saoedis. Van alle EU-landen is het VK het minst enthousiast over van zo’n onderzoek”, aldus Beckerle. Voor de VS en het VK is Saoedi-Arabië een grote afnemer van wapens. “Desondanks kan dit rapport hopelijk in september verschijnen”, zegt ze.
De afgelopen dagen verschenen berichten dat de Saoedi kroonprins Mohamed Salman, die de oorlog in Jemen startte, er nu vanaf zou willen, leg ik Beckerle voor. Ze is sceptisch: “Deze beweringen zijn gebaseerd op gelekte e-mails, niet op een officieel statement. De Saoedische bombardementen in Jemen zijn de laatste maanden alleen maar toegenomen.” Ook het internationale Rode Kruis meldde onlangs dat het aantal bombardementen tegen burgers toeneemt.
Jan Egeland, algemeen secretaris van de Norwegian Refugee Council, zei in mei na zijn bezoek aan Jemen dat hij “shocked to the bones” was. “Deze humanitaire crisis was te voorkomen geweest, en is honderd procent het gevolg van menselijk handelen.”
Erg moeilijk om weg te komen
Waarom zij er dan toch relatief weinig mensen die het land ontvluchten? “Anders dan Syrië is het geografisch lastig om Jemen te verlaten. Het land grenst aan Saoedi-Arabië en Oman. De luchthaven in Sanaa is sinds een jaar geblokkeerd. En omdat er geen vluchtelingenstromen uit het land zijn, lijkt de wereld ook minder te geven om de problemen in Jemen.”
“We zullen net zo lang blijven aanvallen totdat het land stabiel is
Rol Emiraten
Niet alleen de Saoedi zitten diep in de oorlog in Jemen; dat geldt ook voor de Emirati. Tientallen van hun manschappen kwamen om, dat is heel wat op een totale bevolking van slechts een miljoen. Daarom zetten de Emiraten ook huurlingen in, Colombianen.
En onlangs kwam via Jemenitische mensenrechtenactivisten naar buiten dat er gruwelijke martelpraktijken plaatsvinden in geheime gevangenissen die worden gerund door de Emiraten of door Jemenitische troepen die door hen zijn getraind.
Associated Press documenteerde op zijn minst achttien illegale detentiecentra in Zuid-Jemen, die bemand worden door troepen uit de Verenigde Arabische Emiraten, of door Jemenetische troepen die door de Emiraten zijn gevormd en getraind. “De geheime gevangenissen bevinden zich op militaire bases, havens, een luchthaven, privé-villa’s en zelfs in een nachtclub. Sommige gevangenen zijn naar een Emirati basis aan de andere kant van de Rode Zee in Eritrea overgebracht, aldus de Jemenitische Minister van Binnenlandse Zaken Hussein Arab en anderen.” Voormalige gevangenen spreken zelfs over vastgebonden worden boven op een ‘grill’.
Journalisten wordt de toegang geweigerd
Onlangs werd de BBC journaliste Orla Guerlain de toegang tot Zuid-Jemen geweigerd. “Ze werd in Djibouti van het vliegtuig gehaald”, vertelt Beckerle, en reisde later alsnog per boot naar Zuid-Jemen. Maar in het Houthi- en Salehgebied wonen de meeste mensen en vallen de meeste bommen, daar kom je niet in”, besluit Beckerle.
