Topdeelnemers vielen elkaar om de hals, er vloeiden tranen en de euforie was alomtegenwoordig. Maar een aanwezige onttrok zich op de Parijse klimaattop aan de feestvreugde.
Hij is de party pooper, de man die er duivels plezier in schept om het feestje te verpesten. De roemruchte statisticus/publicist Bjorn Lomborg liep rond op de klimaattop, maar hij zat in geen enkel officieel programma-onderdeel. In het perscentrum werkte hij als blogger en commentator voor een bonte stoet media.
Dat ze in Parijs niet dol waren op Lomborg, valt te begrijpen. Al voor de top had hij 'Parijs' tot een schijnvertoning bestempeld. Een dure schijnvertoning bovendien.
Dat vindt u nog steeds?
"Ja, de cijfers tonen dat duidelijk aan. We horen hier de hele tijd dat de top echt het verschil gaat uitmaken voor het klimaat. Maar uitgaande van de eigen schattingen van de UNFCCC, gebaseerd op de geanalyseerde klimaatplannen, gaat de wereld tussen 2020 en 2030 56 gigaton CO2 besparen in het meest optimistische scenario. Dat is een indrukwekkend cijfer, vijf keer meer dan we in de voorgaande 20 klimaattoppen voor elkaar hebben gekregen. Kudo's!
Maar, om een idee van verhoudingen te geven, we moeten 6000 gigaton minder uitstoten om de temperatuurstijging tot 2 graden te beperken. Dat is simpele wiskunde. Met alles wat hier in Parijs is beloofd, pakken we 1 procent van het probleem aan en is de temperatuur aan het eind van de eeuw met 0,05 graden teruggebracht. Als we vanaf 2030 op de ingeslagen weg doorgaan en elk jaar 7 gigaton minder uitstoten, hebben we de temperatuur aan het einde van de eeuw met 0,17 graad teruggebracht. Terwijl iedereen hier trots rondloopt: we gaan de planeet redden. Daar is geen sprake van. Ik wil niet zeggen dat de toekomst er duister uitziet. Maar de oplossing komt niet uit het Parijse akkoord.
Als het een goedkoop akkoord was, kun je zeggen: misschien moeten we het toch doen. Maar gek genoeg heeft niemand hier naar de kosten gekeken."
En waar zitten die voornamelijk in?
"Klimaatplannen worden grotendeels gefinancierd uit een belasting op CO2-uitstoot. Als belasting is daar niks mis mee, maar je maakt energie er wel duurder mee. Anders werkt de belasting niet. En aangezien energie de motor is van alles wat we doen, vertraag je er economische groei mee. Dat kost geld. Ik heb het Stanford-model, de 'Gold Standard' voor economen, gebruikt om te schatten wat dat kost. Voor de EU, die 40 procent wil verminderen tegenover 1990, kom ik uit op 300 miljard per jaar verlies van groei van het BNP, bij één CO2-belasting voor de hele EU.
We weten uit een eerdere studie van het IMF naar de EU-plannen voor 2020, dat het het dubbele kan kosten. Voor onze berekening gaan we dus in het midden zitten. De 26 procent reductie onder het niveau van 2005 van de VS kost 154 miljard. Voor China, dat wil pieken met zijn uitstoot in 2030, is het beeld onduidelijk. Sommigen zeggen dat ze de piek in 2025 al gaan halen, anderen hebben het over 2080. Ik kom uit op 200 miljard. Bij Mexico rekenen we op 80 miljard. Dan hebben we 80 procent van de beloften gehad. Als je dat extrapoleert, kom je uit op 920 miljard dollar. Als alles goed gaat.
Niemand heeft deze exercitie uitgevoerd. Als je een winkel binnenloopt, wil je van een apparaat toch niet alleen weten wat het doet, maar ook wat het kost? Dit is bij mijn weten het duurste verdrag uit de menselijke geschiedenis. Rond de biljoen dollar per jaar.
Dit is het duurste verdrag uit de menselijke geschiedenis
Ik heb daar niet direct een idee bij. Laten we het daarom vergelijken met het uitroeien van extreme armoede. Als gedachtenexperiment: om de 200 miljoen armen in India boven de armoedegrens te krijgen moet je per persoon 50 dollarcent investeren: van 1 dollar 40 gemiddeld naar 1 dollar 90. Voor de hele wereld hebben we het over 100 miljard. Dan heb je de armoede gehalveerd in 2030, en helemaal uitgeroeid in 2060. Over 45 jaar kost dat 1,5 biljoen dollar. Om het scherp te zeggen: voor de kosten van een jaar 'Parijs', kunnen we wereldwijd de armoede uitroeien. Voorgoed.
Voor de kosten van een jaar 'Parijs', kunnen we wereldwijd de armoede uitroeien
Dat is geen triviaal cijfer. Mijn belangrijkste punt: we proberen weer iets dat de laatste 20 jaar gefaald heeft. Dat is: laten we bij elkaar komen en iets afspreken dat duur is voor jou en duur is voor mij en dat eigenlijk liever niet willen. Bedenk dat 40 procent van wat we eigenlijk voor elkaar kregen na Kyoto, het outsourcen van de westerse productie naar China was.
Het valt niet mee om te geloven dat we ons dit keer wel aan de afspraken zullen houden. En zelfs als dat gebeurt, maakt het niet veel uit. maar kost het wel een biljoen. Het is gewoon een slechte deal.
Het enige goede dat deze top opleverde was de injectie van Bill Gates in Research & Development voor groene energie."
Bill Gates is de held van Parijs?
"Ja, samen met Obama. Zij willen 12 miljard in onderzoek steken, een verdubbeling van het huidige budget. Wij hebben betoogd dat het vertienvoudigd moet worden, tot 100 miljard. Dat is nog steeds peanuts vergeleken bij de 1 of 2 biljoen die we aan het Parijse akkoord uit gaan geven. Als we door innovatie de prijs van groene energie ruim onder die van fossiel kunnen brengen, dan hebben we fossiel niet meer nodig, en switchen we gewoon. Die belofte voor onderzoeksgeld wordt hier wel gewaardeerd, maar helaas vind je het in de tekst van het akkoord niet terug.”
Wat brengt u hier als er niet naar u wordt geluisterd?
"Ja, ik ben de man die adviseert naar Londen te gaan als iedereen naar Liverpool wil. Het is het verkeerde advies voor deze top, maar het juiste voor de wereld. Ik ben hier vooral om met journalisten te praten.
De top-deelnemers zijn er vooral op gespitst om het ‘anderhalve graad opwarming’-doel in de tekst te krijgen. Dat is belachelijk. 2 Graden redden we bij lange na niet. 1,5 graad is nog absurder. Het is puur theater.
En ze zijn er hier op gericht 100 miljard per jaar voor de ontwikkelingslanden binnen te halen. Dat zou ik bijna immoreel willen noemen.”
100 miljard per jaar voor ontwikkelingslanden is bijna immoreel
Waarom, dat is toch een mooi bedrag?
“We weten dat klimaathulp een van de minst effectieve manieren is om mensen in arme landen te helpen. Je zegt tegen mensen die honger lijden, geen toegang tot drinkwater en sanitatie hebben en geen goed onderwijs genieten: hier heb je een zonnepaneel. Da’s op z’n best ongelooflijk high handed.”
En adaptatie aan klimaatverandering dan?
“Dat is beter voor arme landen, maar het gaat wel hoofdzakelijk over dingen die op een termijn van 50 a 100 jaar gebeuren. Het heeft een rendement van 2 tot 5 dollar voor elke uitgegeven dollar. Da’s eigenlijk heel goed – bij zonnepanelen is het rendement minder dan een dollar, omdat ze erg duur zijn.
Maar GAVI vertelt ons dat we kinderen kunnen redden met vaccins, en dat levert 60 dollar per bestede dollar op. Voorbehoedsmiddelen leveren 120 dollar op, voeding 45 dollar. Dat zijn veel betere investeringen. Natuurlijk, als je de keuze hebt tussen wel of geen 100 miljard, dan ga je voor die 100 miljard.”
En de waarde van het momentum dat in Parijs is gecreëerd dan? Dat betekent toch een enorme push voor groene energie?
“Da’s moeilijk te zeggen. Ik geef twee antwoorden. 1 biljoen uitgeven en dan concluderen dat het momentum het belangrijkste is, lijkt me niet juist. En na Kyoto, in 1997, zei iedereen na afloop ongeveer hetzelfde: now things are really rocking. Niets van dat al gebeurde. De drie COP’s daarna werd er gesteggeld over definities en stapte de VS uit Kyoto.
Ook nu zal er een hoop gedoe komen over hoe we het simpeler, gemakkelijker en goedkoper kunnen doen. Er wordt nu al voorspeld dat ontwikkelingslanden in 2030 gaan zeggen: ‘Helaas wilde onze bevolking niet aan de moderne energie, maar toch bedankt voor al het geld’.”
Na afloop van Kyoto, in 1997, zei iedereen na afloop ongeveer hetzelfde: now things are really rocking
Nieuwe technologie boosten is lastig. Als je er mee bezig bent net voor het effectief wordt, dan is overheidssteun welkom. Een paar decennia eerder is dat een enorme verspilling. Ter vergelijking: een top als deze had in de jaren vijftig gezegd: we willen dat iedereen een computer in zijn zak heeft tegen 1960. Maar zo werkt het niet.”
Kunnen we voorspellen wat de oplossing gaat worden?
"Nee, maar we kunnen wel zeggen dat de oplossing niet snel gaat komen. De IEA schat dat de wereld nu voor 0,5 procent op zon en wind draait. Dat is veel minder dan iedereen op de top denkt. Duitsland heeft op een middag 87 procent van zijn elektriciteit uit zon en wind gehaald. Oh, wow! Maar elektriciteit is niet je hele energiebehoefte. En je moet Duitsland ook verwarmen en koelen als er geen wind waait. Het aandeel zon en wind in de totale Duitse energiebehoefte is nu nog geen 3 procent.
Drie weken geleden kwam de IEA met een prognose op basis van alle Parijse beloften: in 2040 halen we wereldwijd 2,4 procent uit zon en wind. We zullen dan in absolute zin meer geld kwijt zijn aan subsidies, we gaan van 130 naar 200 miljard, in onze dollars van nu. We krijgen meer groene energie, dus we betalen minder per Kilowattuur. Maar niet nul, zoals eigenlijk zou moeten. Dan weet je dus dat je twee of drie decennia ahead of the game bent.
Duitsland heeft op een middag 87 procent van zijn elektriciteit uit zon en wind gehaald. Oh, wow
Wat moeten we morgen gaan doen? Versneld van fossiele energie afscheid nemen?
"Dat gaan we niet doen, da’s onzin. We betrekken nu 81 procent van onze energie van fossiele bronnen. Dat wordt in 2040 volgens de IEA 75 procent. Er heerst een geloof dat fossiele energie ineens als bij toverslag gaat verdwijnen. Dan leef je in een sprookjeswereld. Duitsland, wederom, heeft volgens velen de weg gewezen. 81 procent komt er nog steeds uit fossiele bronnen, 2,8 procent uit zon en wind. Het grootste deel van groene energie is daar biomassa. Dat is niet erg milieuvriendelijk, en we willen dat aandeel ook niet drastisch verhogen.
We dringen fossiele energie niet substantieel terug – tenzij er een technologische doorbraak komt. Dat is de echte kracht van Bill Gates. Hij denkt overigens dat we naar nul kosten voor groene energie toe kunnen, maar dat is digitaal denken, dat lukt je niet in de fysieke wereld.
In de jaren zestig zeiden ouders: eet je bordje leeg, anders sturen we het naar hongerende kinderen in India. Eten naar India verschepen en hopen dat ze daar overleven: zo moet je het niet doen. Technologie moet het oplossen. De Groene Revolutie kwam, en nu exporteert India voedsel. Wat betreft energie geldt: als we de technologie niet vinden, lossen we het probleem niet op.
We proberen met ons onderzoek de blik enigszins te verbreden. We kijken naar alle prioriteiten die de wereld heeft. Zo hebben we ook een kosten-baten analyse van de Global Goals gemaakt: waar kun je je geld het beste aan uitgeven. Men heeft het over 3 biljoen dollar per jaar die daarvoor beschikbaar zouden zijn, maar dat is een fictief getal. Het is hooguit 140 miljard. We hebben staafdiagrammen voor elk doel gemaakt – hoe langer de staaf, hoe groter the bang for the buck. En we zoeken voor landen als Bangladesh en Haiti uit waar ze zich op moeten richten.
Maar veel van het ontwikkelingsgeld gaat tegenwoordig naar het klimaat. Daarmee zeg je: we gaan geen kinderen voeden – wat heel effectief is – maar we besteden ons geld aan adaptatie – wat een beetje effectief is. Of aan iets dat helemaal niet effectief is – zonne-energie.
De mensen hier denken dat een zonnepaneel aanschaffen het beste is wat je kunt doen
De mensen hier denken dat een zonnepaneel aanschaffen het beste is wat je kunt doen. Avaaz zegt: 3,6 miljoen mensen protesteerden wereldwijd tegen de opwarming van de aarde. Ik betwijfel het. De VN heeft een peiling gedaan onder 10 miljoen mensen wereldwijd. Klimaatverandering kwam uit de bus als de laatste van 16 prioriteiten. Dat kun je niet negeren. Ik hoop dat de wereldleiders daar toch iets van meekrijgen – het gaat wel om ieders belastinggeld.”
