Achtergrond

Bankieren? Dat doen we zelf!

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Banken lijken niets te hebben geleerd van de financiële crisis. Ze zijn nog steeds log, risicovol en ondoorzichtig. Dan maar zelf een bank opzetten die niet puur op winst is gericht, besloot een vriendenclub, en bedacht NewB. Deze duurzame Belgische bank komt er uiterlijk begin 2015.

Het begon – heel klassiek – in een café. Marc Bontemps (60) raakte daar vijf jaar geleden met vrienden in gesprek over banken. De financiële crisis had nog maar net zijn intrede gedaan in Europa, maar voor de Vlaming was toen al duidelijk dat er behoefte bestaat aan een nieuwe manier van bankieren. “Laten we er gewoon zelf één oprichten!”, was de vrolijke conclusie die avond. En wat begon als een discussie, is uitgegroeid tot een fenomeen dat aandacht trekt tot over de Belgische grens. NewB komt er, als het aan mede-oprichter Bontemps ligt.

Het financiële systeem is stuk. Wereldwijd zitten banken in de problemen en burgers op de blaren. We zijn het gegoochel met geld spuugzat en zetten eigen geldcircuits op. OneWorld begeeft zich deze maand in de wereld van digitaal geld, ruilsystemen en nieuwe duurzame banken.

Zeggenschap
Meer dan 43.000 Belgen hebben zich sinds het begin van de campagne in maart dit jaar aangemeld voor het initiatief en twintig euro overgemaakt. Daarnaast hebben zeker zestig maatschappelijke organisaties, van vakbonden tot milieuclubs, al een kleine investering gedaan. Ze sluiten zich aan omdat NewB belooft transparant te zijn, open te communiceren en duidelijkheid te bieden over hoe het geld wordt besteed. “Dat spreekt een brede achterban aan, echt een dwarsdoorsnede van de samenleving”, vertelt Bontemps.

Ruim een miljoen euro is al binnengehaald – voldoende voor de volgende stap. “Daarmee zijn de verwachtingen ruim overtroffen. We hebben bewezen dat er draagvlak voor is.” De beste vorm voor zo’n bank is volgens Bontemps de coöperatie, waarin de leden zeggenschap hebben. Zo is ook Rabobank destijds begonnen, maar die bank is ver van het oorspronkelijke model geraakt – de hoofdzetel in Utrecht houdt de teugels strak in handen.
 

 


De expert: Dirk Bezemer
“Het is logisch dat burgers een eigen bank beginnen wanneer reguliere banken hun klanten slecht bedienen. De Rabobank is ook ooit zo begonnen. Boeren kregen geen geld van normale banken, dus richtten ze er zelf een op. Ik juich een initiatief als NewB toe, want coöperatieve banken financieren vaak juist de reële sector, zoals ondernemers, en niet zozeer de financiële sector en speculatieve activiteiten. Maar ook met deze banken kan het slecht aflopen. Rabobank heeft nu ook problemen.”

Dirk Bezemer is universitair hoofddocent aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij is aangesloten bij het Sustainable Finance Lab, denktank over de verduurzaming van de financiële sector.

De klant is een nummer
Waarom is er zoveel behoefte aan een andere bank? “Probleem is dat we een sterk verschraald bankenlandschap hebben”, legt Bontemps uit. “De grote meerderheid van de banken zijn beursgenoteerd. Het gaat om de beurskoers en de kwartaalcijfers. De klant voelt zich meer en meer als nummer en als ‘profit center’ behandeld. Bankiers hebben bovendien een ander belang dan de klant, de bankier wil het product van de maand verkopen.” De crisis heeft ook de Belgische banken hard getroffen: Dexia, KBC en Fortis hadden allemaal staatssteun nodig. Het marktaandeel van duurzame banken bedraagt in België een half procent. De Nederlandse duurzame bank Triodos groeit er wel, maar kent er niet de brede maatschappelijke worteling zoals NewB die al heeft. In Nederland groeit het aantal klanten bij Triodos Bank overigens gestaag. In het eerste half jaar van 2013 alleen al kreeg de bank er veertigduizend nieuwe klanten bij.

Wie in Nederland een bank wil oprichten, krijgt het lastig. Sinds de crisis is er in ons land één bank bijgekomen: de Knab van verzekeraar Aegon en die had al een bankvergunning. Andere initiatieven buiten de gevestigde orde zijn gesneuveld. De drempel om een bank te beginnen is hier erg hoog, niet in de laatste plaats omdat toezichthouder De Nederlandsche Bank niet scheutig is met het verlenen van vergunningen. Ondernemers klagen dat ze vaak niet eens voorbij de voordeur van DNB komen met hun plannen. Bovendien is de doorlooptijd van een aanvraag lang en is het vereiste startkapitaal afschrikwekkend hoog.

Zestig miljoen
Ook NewB moet eerst een flink bedrag vergaren. De volgende stap is het ophalen van kapitaal bij de aangesloten organisaties, want om echt een bank te beginnen denkt Bomtemps iets van zestig miljoen euro nodig te hebben. Als dat lukt, wachten nog hobbels als een bankvergunning en het inrichten van it-systemen. Geen klusje voor op een achternamiddag. Doel is om eind 2014, begin 2015 operatief te zijn. Dan zal er vooral duurzaam en ethisch gebankierd worden. De principes van NewB staan in contrast met het oude bankieren dat gericht is op winstmaximalisatie, en dat duurzaamheid niet hoog in het vaandel heeft staan. De nieuwe bank wil niet alleen duurzaam, democratisch en transparant zijn, maar ook dicht bij de leden en de lokale economie staan. Vandaar dat NewB niet wil beleggen in exotische producten of in een Amerikaanse wapenfabrikant. Het kapitaal staat straks in dienst van particulieren en bedrijven in de regio – met alle producten die je van een gewone bank mag verwachten, zoals hypotheken en andere leningen. “De klant heeft de zekerheid dat de bankier die hij of zij om advies vraagt geen belang heeft bij het aanprijzen van een bepaald product”, betoogt Bontemps. “De bankier zal een zuiver advies kunnen geven dat niet bezoedeld is door het vooruitzicht op eigen profijt, gelinkt aan targets en bonussen. Want in deze bank bestaan individuele bonussen niet.”

Animo in Amersfoort
Het succes van NewB heeft een groep mensen in Apeldoorn geïnspireerd om De Financiële Coöperatie op te richten met ongeveer dezelfde doelstelling als de Belgische pendant. Bij voldoende animo vraagt de coöperatie een bankvergunning aan, melden de initiatiefnemers. Niemand van hen heeft een bancaire achtergrond en de club heeft (nog) geen grote achterban van maatschappelijke organisaties zoals NewB. De teller staat volgens de eigen site op ruim 2100 leden.

Beweging
Dat NewB zoveel steun krijgt en een serieuze kans maakt op oprichting, is een prestatie als je bedenkt hoe moeilijk het is een bank te beginnen zonder de steun van een grote investeerder. NewB heeft zo’n grote geldschieter niet, maar ontstaat van onderop met meerdere kleine investeerders; een echte grassrootsbank. En dat is precies wat het succes totnogtoe verklaart. Of zoals Bontemps het formuleert: “We zijn meer dan een bank, we zijn een beweging.”

Jan-Hein Strop is financieel-economisch journalist en schrijft onder meer over de eurocrisis, de woningmarkt en energie.
Twitter: @janheinstrop

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons