April verloopt tot nog toe turbulent in Bangladesh. Het openbare leven ligt plat door stakingen en demonstraties. De oorzaken daarvan vormen een ingewikkelde kluwen. Eén ding is zeker: de gewone man en vrouw hebben het meeste last van de onrust.
De zaken gaan niet best voor Abdullaziz (27). Terwijl hij toch op een toplocatie zit in de drukbezochte Paka Bazaar in de wijk Gulshan-I in Dhaka. Maar hij moest zijn winkel in huishoudtextiel afgelopen tijd maar liefst vijf dagen gesloten houden, vertelt hij. En als hij wel open is, komen er minder kopers. “Normaal maak ik rond de tienduizend Taka per dag (ongeveer 95 euro), nu ben ik al blij als ik op een dag twee- of drieduizend (ongeveer 19 tot 28 euro) Taka omzet draai.”
[[{“type”:”media”,”view_mode”:”media_large”,”fid”:”19580″,”attributes”:{“height”:312,”width”:472,”style”:”width: 435px; height: 276px;”,”class”:”media-image media-element file-media-large”}}]]
De situatie is dan ook verre van normaal, in Dhaka en de rest van Bangladesh. Het Zuidoost-Aziatische land zucht onder talloze hartals, Bangla voor de stakingen die het openbare leven verlammen.
Watermeloenen
Kranten laten geen misverstand bestaan over het effect daarvan. ‘Bedrijfssluitingen drukken de export’ en ‘Groei GDP daalt onder 6 procent’, kopt het zakenkatern van The Daily Star. Ook het gewone nieuws in de Engelstalige krant wordt beheerst door de onrust. Bootladingen watermeloenen rotten weg in de hoofdstedelijke aanvoerhaven Waise Ghat omdat het fruit niet kan worden vervoerd naar markten en winkels, en ook schoolexamens moeten worden uitgesteld. De gewone mensen lijden hier het meest onder, en de reputatie van Bangladesh wordt door dit alles beschadigd, aldus de berichtgeving in The Daily Star.
Politieagenten
Textielverkoper Abdullaziz haalt zijn schouders op als hij wordt gevraagd naar wat hij van alle onrust vindt. Hij pakt zijn eigen Bangla-krant, de Amar Desh, erbij en wijst op een foto van hoofdredacteur Mahmudur Rahman, te midden van gehelmde politieagenten. Rahman wordt beschuldigd van het openbaar maken van Skype-gesprekken tussen de voormalig voorzitter van het International Crime Tribunal, dat de oorlogsmisdaden tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog in 1971 onderzoekt, en een buitenlandse juridische expert. “Rahman is een goeie vent, toch wordt hij opgepakt. Weet je, wij gewone mensen kunnen het nauwelijks volgen”, concludeert Abdullaziz, en hij wil ook nog even kwijt dat hij noch voor de regering noch voor de oppositie is.
Verschillende partijen
De stakingen en de politieke onrust komen voort uit omstandigheden die vaak ook in het verleden voor onrust hebben gezorgd. Een kort overzicht van betrokken partijen:
De regerende Awami League (verbond van 12 partijen) onder leiding van Sheikh Hasina, en de oppositiepartij Bangladesh National Party BNP (verbond van 18 partijen waaronder de religieuze Jamaat-e Islami) zijn aartsrivalen sinds decennia en staan onverzoenlijk tegenover elkaar. De regering heeft meer dan 50 leiders van BNP achter slot en grendel gezet, reden voor felle protesten en stakingen waarbij wegen, havens en spoorwegen worden geblokkeerd, brand wordt gesticht en tijdens gevechten er doden vallen. In de aanloop tot de verkiezingen volgend jaar zetten ze er nog een tandje bij.
De haven- en textielarbeiders staken om hun looneisen, soms van 20 procent, kracht bij te zetten.
Het oorlogstribunaal, waar kopstukken van Jamaat-e Islami onlangs levenslang kregen. Zij werden beschuldigd van oorlogsmisdaden tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog van 1971, toen Bangladesh zich losmaakte van Pakistan. De islamitische partij ervaart de vonnissen als een afrekening door de Awami-partij, die zelf buiten schot blijft.
Jongeren en studenten verzamelden zich de afgelopen weken op het Shahbaghplein. Zij vinden dat de leiders van de islamitische partij de doodstraf moeten krijgen, ook eisen de jongeren meer democratie en rechtvaardigheid.
Ondertussen is een nieuwe islamitische beweging op het toneel verschenen: Hefajat-e Islami. Zij geven de regering tot 30 april de tijd om hun lijstje van dertien eisen in te willigen. Deze eisen zijn onder andere het invoeren van de sharia, stopzetting van de lopende ontwikkelingsprogramma’s voor vrouwen en geen vrije omgang tussen man en vrouw. Het is niet iets waar de overwegend gematigde moslims (90 % van de bevolking) naar uitkijkt.
Journalisten demonstreren vanwege de arrestatie van de hoofdredacteur van de krant Amar Desh, en de recente aanval door Hefajat op vijf journalisten.
Voorzichtig
In een winkelcentrum tegenover de Paka Bazaar zit Bangladesh Pearl House, een kleine juwelierszaak. Zoals de naam al aangeeft, hangt de kleine ruimte – wel met airco – vol met kettingen van parels en halfedelstenen. Ook hier is het rustig, en de drie jonge mannen in de winkel hebben wel zin in een praatje. Maar zodra het over de stakingen gaat, houden ze zich op de vlakte. “Nee, wij hangen geen enkele partij aan, en wij weten eigenlijk niet wat we van al die stakingen moeten denken, we hebben er vooral last van”, is ook hier de boodschap.
Verrekijker
Op het Shahbaghplein bij de Universiteit van Dhaka is het die middag stil tot een uur of drie. Dan verschijnen de studenten weer op hun vaste actiestek. Ook in het centrum van Dhaka lijkt het redelijk rustig, het chaotische verkeer en het onophoudelijke getoeter van auto’s, bussen en groene tuktuks even niet meegerekend. Maar op veel straathoeken en pleinen staan gewapende politieagenten, en op de moskeemuur in Oud Dhaka houdt een soldaat met een grote verrekijker de krioelende menigte beneden in de gaten, terwijl hij zich tegen de zon beschermt met een parasol.
Ondertussen vervolgen al die mensen hun weg, en doen ze waarschijnlijk allemaal wat ze elke dag doen: hard werken en zo goed mogelijk overleven ondanks de onrust, vermoedt Nirmal, die als ober in restaurant Rigs Inn werkt, en vervolgt hoofdschuddend : “Het zijn altijd de allerarmste mensen – boeren, kleine handelaars en sjouwers – die het meest onder deze situatie lijden.”
