Hij tilde zijn shirt op – laten we hem Karel noemen – en liet niet zonder trots een fors en lelijk litteken zien op zijn ontblote rug. Het gevolg van een oude schotwond, veroorzaakt ergens in Zuid-Amerika. Karel wilde maar even duidelijk maken dat hij wel wat gewend was.
Karel is niet de enige met rambo-achtige trekjes die ik tegenkwam de afgelopen jaren in het noodhulpveld, vaak in ernstige, ook voor ons levensgevaarlijke crisisgebieden. Die rare Italiaan, met een rijk arsenaal aan gadgets aan de riem van zijn legerbroek: van zaklamp tot satelliettelefoon, van zakmes tot portofoon. De beste man beweerde luidkeels en vol bravoure dat hij ons makkelijk door de linies van Generaal Nkunda kon loodsen, vlakbij Goma, in Noord-Kivu, Congo. Een paar dagen later kwamen hij en zijn team vast te zitten achter de vijandelijke linies, midden in heftige gevechten.
Oorlogje spelen
En wat te denken van die collega die trots schreef over zijn nieuwste aanwinst: een heuse revolver die hij onder zijn hoofdkussen bewaarde tijdens zijn slaap. Bittere noodzaak, vond hij dan, dit wapen. Nodig omdat hij, om de salarissen van personeel te betalen, regelmatig met grote sommen geld over straat ging in Irak. Als ik even pieker schiet me het ene na het andere voorbeeld te binnen. Oorlogje spelen. Ik ben ervan overtuigd dat veel, vaak jonge hulpverleners de gevaren van gewelddadige conflicten enorm onderschatten, en hun mogelijkheden om een verschil te maken zwaar overschatten. Ik ken althans niet veel levende helden.
Veel jonge hulpverleners onderschatten de gevaren van gewelddadige conflicten
Het valt het me nu pas op nu ik over dit onderwerp schrijf: gek genoeg zijn het vrijwel altijd mannen die zich in dit soort crisissituaties gaan gedragen als waren zij zelf waardige krijgsheren. Vrouwen doen andere dingen die niet altijd even intelligent zijn, relaties aanknopen bijvoorbeeld met lokale machthebbers, of zelfs met leden van de strijdende partijen, ook bepaald onhandig.
Een stap verder
Waarom ik hierover begin? Heel recent hoorde ik de nieuwbakken leider van een belangrijke internationale organisatie in een speech voor een groot publiek zeggen dat hij er trots op is dat zijn organisatie ‘een appetite for risk’ heeft. Zijn mensen gaan net die ene stap verder, waar anderen stil gaan staan, of zelfs omkeren.
Artsen zonder Grenzen beklaagt zich al langere tijd dat zij vaak de enigen zijn in zeer risicovolle gebieden. Zij zetten die ene extra stap, en vaak nog wel twee of drie stappen meer ook. Ik vraag me wel af of de hulpverleners in kwestie een ‘appetite for risk’ hebben. Ik denk het juist niet. Ik weet zeker dat gedrag van collega’s met een duidelijke appetite for risk, zoals dat van Karel, of die malle Italiaan, of onze gewapende vriend in Irak met een klein beetje pech leidt tot serieuze veiligheidsincidenten. In sommige trieste gevallen kennen ze zelfs een dodelijke afloop. Goede noodhulpmensen zijn volgens mij onverschrokken, laten zich niet snel tegenhouden, maar zij zijn ook op tijd enorme angsthazen.
