Hooguit twee uur ben ik nu in dit land, en al voor de zevende keer controleert een bezonnebrilde soldaat-met-kalasjnikov tergend uitgebreid mijn paspoort. Elke keer ben ik gespannen – om niet te zeggen: bang. Mijn visum vermeldt bij ‘Motif’ immers levensgroot ‘TOURISME’, terwijl het me toch overduidelijk lijkt dat ik geen toerist ben. Veelzeggend alleen al is de grote zwarte rugzak vol pennen, notitieboekjes en camera-apparatuur die tussen mijn benen op de taxivloer rust. Gelukkig heb ik hem nog niet hoeven openmaken. Maar veel verdachter (en stukken lastiger te verbergen) moet mijn aanwezigheid hier op zich zijn. Ik bedoel: welke vakantieganger reist er nou voor zijn plezier en in zijn eentje naar een snikhete zandbak waar honger heerst?
Voor een artikel over de voedselcrisis in de Sahel – volgens hulporganisaties lopen dertien miljoen mensen acuut gevaar – ben ik in zuidelijk Mauritanië, tegen de grens met Senegal. En zoals altijd in West-Afrika ben ik hierheen gereisd op een toeristenvisum. Collega’s met meer ervaring dan ik vertellen immers steevast dat journalistenvisa aanvragen onbegonnen werk is in deze regio. Op geen enkele ambassade nog heb ik durven testen of dat waar is.
Dat betekent strikt genomen dat ik illegaal bezig ben. Want werken op een toeristenvisum is verboden. Zo simpel is dat. Al helemaal – zo verbeeld ik me althans – als het gaat om een journalist. De macht van de pen is genoegzaam bekend.
Tot op heden ben ik nooit in de problemen gekomen. En journalisten uit mijn directe (en minder directe) omgeving evenmin. Terwijl die soms toch heel wat risicovoller uitstapjes ondernemen dan ik. Zo hoorde ik laatst een verhaal over een journalist die in de Nigeria ‘lijken ging tellen’ – op een toeristenvisum uiteraard – en zich daarbij met succes voordeed als vogelspotter.
Niettemin gaat, elke minutieuze paspoortcontrole weer, mijn grijze massa met me op de loop. Wat gebeurt er als Het Gezag me ontmaskert als undercover persmuskiet? Loop ik dan het gevaar van gevangenneming? Een (show)proces? Lange celstraf? Allerlei doembeelden schieten er op zulke momenten door mijn hoofd. Rechtbanken vol spijkerharde rechters. Smerige, overvolle cellen. Bloeddorstige medegevangenen. Ziektes.
Het punt is: heel, heel soms wordt zo’n nachtmerriescenario werkelijkheid. In december vorig jaar werden twee Zweedse journalisten in Ethiopië veroordeeld tot ieder elf jaar cel. Het duo was met een rebellenbeweging illegaal de grens overgestoken.
Nogmaals, vergeleken bij dat soort waaghalzerij is mijn werk kinderspel. Maar toch: ik neus wel voortdurend illegaal rond in übercorrupte landen waar de facto wetteloosheid heerst. Dus honderd procent uitgesloten is het niet dat zo’n uniform op een dag besluit me in de kraag te vatten. En dan heb ik als freelancer voor zover ik weet geen enkele bescherming.
