Lucia Kula (30) kwam als jong meisje naar Nederland met haar ouders, nu is ze voor het eerst terug in haar geboorteland Angola. Voor OneWorld blogt ze over haar ervaringen. Vandaag deel 10: huisontruimingen met de dood tot gevolg.
De afgelopen dagen is er in Angola collectief gerouwd om de dood van de veertienjarige Rufino Antonio. De tiener werd op 6 augustus door de militaire politie bij een vreedzaam protest gedood. Hij werd door een kogel in zijn nek geraakt.
Een cartoon van de doodgeschoten Rufino, symbolisch uitgebeeld als de vlag van Angola.
Rufino was een van de bewoners van de Zango II wijk Walale. In de wijk moest ruimte worden vrijgemaakt voor een nieuw industrie- en agricultureel project. Op 31 juli werd een begin gemaakt met de ontruiming van 625 woningen. De bewoners van de wijk, die vaak geen vervangende woonruimte of vergoeding voor de gedwongen verhuizing kregen, gingen 6 augustus de wijk in om tegen de ontruiming vreedzaam te protesteren. De militaire politie, die vaak in dit soort situaties wordt ingezet, had het geduld niet en begon in het rondte te schieten om de bewoners te verjagen. Een van deze kogels raakte Rufino. Hij viel neer naast een mango boom en bloedde dood.
Ik ben vaak in Zango geweest, in de eerste maanden van mijn terugkeer in Angola was ik er zelfs wekelijks. Ik wilde zoveel mogelijk zien van het Luanda dat ik had achtergelaten. De wijken die er toen nog niet waren, de mensen die het nu thuis noemen. Die realiteit heeft nu helaas een jonge jongen, die ooit de droom had om zelf politieman te worden, het leven gekost. Die realiteit is geen ver-van-mijn-bed show meer.
Mijn oom en zijn gezin wonen zelf ook in een wijk die eerder deels ontruimd is om ruimte vrij te maken voor een spoorlijn. Verdere ontruiming staat voor deze wijk nog in de planning. Waar de bewoners dan naartoe moeten is nog niet bekend. Wanneer de toekomstige ontruimingen zullen plaatsvinden is ook niet bekend. Ik maak me zorgen. Niet alleen nu, al eerder vroeg ik me af wat het nut is van nieuwe huizen naast krottenwoningen. Krottenwoningen, ik blijf het een verschrikkelijk woord vinden. Huizen, het waren allemaal huizen met verschillende realiteiten.
Ik denk aan de gesprekken die ik met mijn oom had toen ik nog net in Angola was aangekomen. De gesprekken die uit verloren familiegeschiedenis vloeiden. De herinnering en de pijn bij het voorbij lopen van een bepaalde straat of erf, dat er dan iets werd gedeeld: "Jouw opa had hier ooit een mooi stuk grond, maar dat is ooit afgepakt." Politieke en emotionele gedachtes worden dan gedeeld en ik vraag me af of dit stukje geschiedenis ook mij toebehoort.
Mijn oom heeft vier kinderen die thuis wonen, de oudste 19 en de jongste 3, dus is de realiteit van veiligheid en geborgenheid heel dichtbij. Het had natuurlijk net zo goed deze buurt kunnen zijn. De kinderen zijn dol op hun straat, hun vrienden en buren en noemen het thuis. Zij zouden dus net zo goed niet weg willen gaan. Zouden zij dan ook gevaar lopen? Zijn ze veilig? Veiligheid is sowieso een heel abstract gevoel in Angola. Het feit dat mensen hun mening niet hardop durven te uiten, of wel 10 keer nadenken voor ze het überhaupt delen, maakt dat veiligheid en vrijheid in Angola een leeg omhulsel. Het kan je immers op elk moment ontnomen worden.
Veiligheid is een heel abstract gevoel in Angola
Na ruim veertig jaar conflict en veertien jaar vrede zou je denken dat 'verplaatsing' van de lokale bevolking iets is waar de Angolese regering tegen zou moeten vechten, in plaats van veroorzaken. Al sinds 2003 worden er wijken en hele buurten ontruimd om ruimte vrij te maken voor nieuwe projecten. Niets om verbaasd over te zijn, omdat elk groeiend land haar bestemmingsplannen moet herzien. Maar het is jammer dat dit gepaard gaat met 'landgrabbing' door grote machthebbers en multinationals, geweld bij ontruimingen en bij de meeste gevallen zonder enige vorm van compensatie.
Ik zou niet weten hoe ik de herinneringen die mijn oom en gezin in hun huis, hun wijk in financiële waarde moet uitdrukken. Het onroerend goed dat in deze wijken staat is vaak niet zoveel meer waard, maar daar draait het niet altijd om. Sommige waardevolle dingen zoals herinneringen, geschiedenis, vrienden, de school waar je kinderen gesettled zijn, zijn geworteld aan je identiteit. Daar ligt je waarde. Wat voor prijskaartje plak je er dan op?
Voor de ouders van Rufino zal geen enkel prijskaartje ooit genoeg zijn om het verdriet en verlies te compenseren. Voor de ouders van Rufino zal geen enkel huis of wijk dezelfde betekenis hebben. Een toekomst die er nu niet meer zal zijn. Nationale verontwaardiging van bekenden en minder bekenden omdat er een jong leven verloren is. Verontwaardiging die er al eerder had moeten zijn op alle eerdere momenten waarop gezinnen uit hun vertrouwde omgeving werden gerukt. Misschien had dit dan voorkomen kunnen worden. Angola, je kunt zoveel beter.
