Het aantal wapens dat tussen 2009 en 2013 is verhandeld tussen staten, is 14 procent meer dan tussen 2004 en 2008, schrijft het SIPRI (Stockholm International Peace Research Institute) in hun nieuwste rapport. Ook is de toestroom van wapens naar Afrika, Azië en Oceanië aanzienlijk toegenomen. Waarom juist naar deze gebieden? We stelden vijf vragen aan Siemon Wezeman, een van de onderzoekers van SIPRI.
Heeft u een verklaring waarom de wapenhandel naar Afrika, Azië en Oceanië is toegenomen? “De belangrijkste reden is dat dit regio’s zijn waar een beeld van dreiging bestaat. Veel landen hebben problemen met elkaar. Dit zijn problemen die niet altijd makkelijk opgelost zouden worden zoals wij dat in Nederland doen, door rustig bij elkaar aan tafel te gaan zitten. Deze gebieden hebben ook een groeiende economie, op dit moment kunnen ze wapens betalen. De meeste landen hebben hiernaast ook een groeiend ego. Landen vinden dat ze een regionale grootmacht worden of zijn, zoals China en India. Sommige vinden ook dat ze een vaste zetel moeten krijgen in de veiligheidsraad. Bij de groei van deze landen hoort machtsvertoon.”
Zijn deze metingen 100% betrouwbaar? “Een wapenonderzoek heeft haken en ogen. Wij baseren ons onderzoek op open bronnen maar deze zijn soms niet makkelijk te krijgen. In Europa wordt alle koop en verkoop zichtbaar gemaakt, maar in China bijvoorbeeld niet. Een ander punt is illegale wapenhandel. Wij baseren ons onderzoek op grote wapens, illegale handel gebeurt voornamelijk met kleine wapens. De wapens waar dit rapport over gaat zijn vliegtuigen, schepen, raketten en radarsystemen. Deze wapens zijn vrij zichtbaar. Hoe kleiner de wapens hoe minder duidelijk het is wat er precies in detail gebeurt tussen de importeurs en exporteurs. Vliegtuigen hebben over het algemeen een identiek nummer, mensen zien ze, er wordt in de gaten gehouden waar ze heen gaan en waar ze geweest zijn. Dit kun je niet proberen met kleine wapens, dat soort informatie is er niet.”
Wat is het opmerkelijkste verschil tussen dit rapport en het vorige? “Met het vorige rapport is er niet zo’n opmerkelijk verschil. Wij kijken naar trends. Op dit moment ligt de trend meer in het Midden-Oosten en minder in Europa. Het grootste verschil met een paar jaar geleden is dat het Midden-Oosten een opleving heeft. Tot een paar jaar geleden was het hier nog rustig, maar nu begint het weer helemaal op te komen. Zij zijn bezig met zeer grote wapenaankoopprogramma’s. Dit zie je sinds ongeveer vijftien jaar in bijvoorbeeld Saoedi-Arabië. Wat interessant is aan Europa, is dat Europa een continue dalende trend toont. Europa lijkt een heilige regio, in Europa voelen de landen zich gelukkig en er zijn geen grote conflicten die op springen staan, nog even afwachtend wat er tussen Rusland en Oekraïne zal gebeuren. In Europa heeft ook de economische crisis een duidelijke invloed op militaire budgeten.”
De invoer van wapens in Afrika steeg met 53 procent, waarom zo absurd veel? “Dit komt voornamelijk door Noord-Afrika. Algerije en Marokko zijn flink bezig zichzelf te moderniseren en hun legers uit te bereiden met moderne wapens. Zij reageren erg op elkaar. Hierbij gaat het om twee landen met een grensprobleem, eigenlijk kunnen ze elkaar niet luchten of zien. Ook is Algerije een land met goede inkomsten vanuit olie en gas en zij kunnen de wapens betalen. Dit wil niet zeggen dat andere Afrikaanse landen helemaal geen wapens kopen. Ook Sudan, Ethiopië en Uganda hebben voor Afrikaanse begrippen een sterke stijging. Dit komt omdat ze interne conflicten hebben, maar we zien ook een groei van wapens die ze niet kunnen gebruiken voor interne conflicten. Deze wapens schaffen ze aan om hun land ter voorbereiding te beschermen tegen gevaren van buitenaf.”
Hoeveel invloed hebben de wapen in- en export op de afhankelijkheid van landen? “Veel landen hebben geen wapenindustrie en zijn hiervoor inderdaad afhankelijk van andere landen. Hierbij wordt soms wel bewust de vrede bewaard, maar dit is meestal vanuit de exporteurs. Exporteurs proberen importeurs te vriend te houden, vanwege grondstoffen en hun strategische positie. Amerikanen leveren aan bijvoorbeeld een land als Pakistan. Dit terwijl ze zelf zeggen dat Pakistan niet te vertrouwen is. Omdat Amerika vindt dat Pakistan wapens nodig heeft om zichzelf te beschermen tegen Afghanistan, leveren ze deze toch. Andere landen leveren hier kritiek op en zeggen dat ze beter een ander land te vriend kunnen houden. Sommige exporteurs zijn vrij duidelijk over hoe voorzichtig je moet zijn om wapens te leveren aan landen waar conflicten zijn. Toch speelt hier vaak concurrentie op, als jij niet levert doet iemand anders het wel.”
