Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
“Als 23-jarige richtte hij zijn eerste krant op
“Hier in Nederland raak ik ook in de war omdat ik met de Ethiopische tijd leef; de Europese tijden en maanden zeggen me niet meer zoveel”, zo verontschuldigt Eskinder Nega zich lachend voor een eerdere afspraak die niet door ging tijdens zijn vol geplande bliksembezoek aan Nederland. Ethiopië hanteert namelijk de Juliaanse kalender van 13 maanden, en heeft een eigen klok die de dag verdeelt in twee keer twaalf uur. Vanuit zijn Amsterdamse hotel kijkt de gelauwerde journalist met zijn onafscheidelijke pet uit over een zonnige straat in het hippe Oud-West. Het is zijn eerste keer in Nederland. “Ik ben verliefd geworden op Amsterdam; wat een verscheidenheid aan mensen. En ze fietsen allemaal.”
Als tiener vertrok Nega naar de Verenigde Staten om naar highschool te gaan en politicologie en economie te studeren. Maar zijn passie was media. Nadat er in 1991 een einde kwam aan het brute, marxistische regime van de Ethiopische dictator Mengistu Haile Mariam, keerde Nega terug naar zijn geboorteland om journalistiek te bedrijven in een vrij klimaat. Als 23-jarige richtte hij zijn eerste krant op.
Maar des te langer de regeringspartij aan de macht was, des te ondemocratischer ze werd. Ook domineerde een etnische minderheid. Economisch kwam er wat vooruitgang, maar verkiezingen werden altijd gewonnen door de regeringscoalitie, die sinds 1991 vrijwel onveranderd is. Voor oppositie en vrije pers was nauwelijks ruimte.
Gewetensgevangene
Nega werd in 2005 voor het eerst wegens onder andere ‘hoogverraad’ opgepakt na hardhandig neergeslagen demonstraties tegen de verkiezingsuitslag van dat jaar. Zijn persvergunning werd ingetrokken en zijn krant gesloten. In 2007 kwam hij vrij, maar in 2011 was het echt goed raak. Nega, die intussen online zijn werk voorzette, bekritiseerde in een column de in 2009 ingevoerde antiterreurwet. Die geeft de autoriteiten ruimte om elk dissident geluid tot terreurdreiging te bestempelen. Nega werd na zijn schrijven zelf om die reden tot 18 jaar cel veroordeeld. Over de verschrikkelijke omstandigheden in de beruchte Kaliti-gevangenis publiceerde hij vanuit de cel in The New York Times. Ook kreeg hij prijzen zoals de Golden Pen of Freedom Award en de Oxfam Novib/PEN International Award. Op 14 februari werd hij met 746 anderen, onder wie prominente oppositiepolitici, dankzij een pardon vrijgelaten. Vorige week werd hij door Amnesty naar Nederland gehaald om bij het 50-jarig jubileum te zijn van de organisatie die hem de titel ‘gewetensgevangene’ gaf.
“Ik ben van de kleine gevangenis naar de grote gevangenis verplaatst
U bent nu een paar maanden vrij. Voelt u zich ook vrij?
“Nee, absoluut niet. Ik ben van de kleine gevangenis naar de grote gevangenis verplaatst. Voor mij is heel Ethiopië een gevangenis omdat er geen democratische vrijheid is. Vlak na mijn veelbesproken vrijlating half februari ben ik met mijn medestanders in maart wéér opgepakt en twaalf dagen vastgezet omdat we, vanwege de noodtoestand, een illegale bijeenkomst zouden hebben gehouden toen we onze vrijlating vierden. Ook gebruikten we daarbij de oude vlag van Ethiopië, niet de vlag die in 1996 door de huidige regering is ingevoerd. Dat was ook reden voor onze arrestatie. Een samenleving waarin zulke basale dingen strafbaar zijn, is niet vrij. En zolang het Ethiopische volk niet vrij is, ben ik dat ook niet.”
“Nee, absoluut niet. Ik ben van de kleine gevangenis naar de grote gevangenis verplaatst. Voor mij is heel Ethiopië een gevangenis omdat er geen democratische vrijheid is. Vlak na mijn veelbesproken vrijlating half februari ben ik met mijn medestanders in maart wéér opgepakt en twaalf dagen vastgezet omdat we, vanwege de noodtoestand, een illegale bijeenkomst zouden hebben gehouden toen we onze vrijlating vierden. Ook gebruikten we daarbij de oude vlag van Ethiopië, niet de vlag die in 1996 door de huidige regering is ingevoerd. Dat was ook reden voor onze arrestatie. Een samenleving waarin zulke basale dingen strafbaar zijn, is niet vrij. En zolang het Ethiopische volk niet vrij is, ben ik dat ook niet.”
Uw komst naar Nederland was tot op het laatst onzeker omdat uw paspoort was ingenomen door de autoriteiten. Als u nog zo wordt beperkt in uw bewegingsvrijheid, waarom bent u dan vrijgelaten?
“De aanhoudende protesten van de onderdrukte Oromo en daarna ook de Amhara (samen de twee grootste bevolkingsgroepen van Ethiopië, red.) van de afgelopen jaren, dreigden écht onhoudbaar en gewelddadig te worden als de eis tot vrijlating van alle politiek gevangen niet werd ingewilligd. Ik ben zelf tegen geweld. Ik ben voor burgerlijke ongehoorzaamheid en geweldloos verzet. Altijd. Ook in onze eisen. Maar die dreiging is wel de omslag geweest. En over mijn reis hierheen; de overheid wilde niet dat ik kwam omdat de Ethiopische diaspora sterk is. Ik ben zelf onder de indruk van de organisatiegraad van de Ethiopische gemeenschap in Nederland. Maar ook van de manier waarop Amnesty voor ons opkomt, ongeacht onze etniciteit of politieke kleur. Een paar uur nadat ik was geland schudde ik de hand van de Nederlandse Koning. Dat was geweldig.”
“De aanhoudende protesten van de onderdrukte Oromo en daarna ook de Amhara (samen de twee grootste bevolkingsgroepen van Ethiopië, red.) van de afgelopen jaren, dreigden écht onhoudbaar en gewelddadig te worden als de eis tot vrijlating van alle politiek gevangen niet werd ingewilligd. Ik ben zelf tegen geweld. Ik ben voor burgerlijke ongehoorzaamheid en geweldloos verzet. Altijd. Ook in onze eisen. Maar die dreiging is wel de omslag geweest. En over mijn reis hierheen; de overheid wilde niet dat ik kwam omdat de Ethiopische diaspora sterk is. Ik ben zelf onder de indruk van de organisatiegraad van de Ethiopische gemeenschap in Nederland. Maar ook van de manier waarop Amnesty voor ons opkomt, ongeacht onze etniciteit of politieke kleur. Een paar uur nadat ik was geland schudde ik de hand van de Nederlandse Koning. Dat was geweldig.”
U bent geboren onder de laatste Ethiopische keizer Haile Selassie, een alleenheerser. U bent geen anti-monarch?
“Ik ben zeker niet voor een absolute monarchie, maar wel voor een constitutionele. Ik zeg niet dat dat een optie zou zijn voor Ethiopië nu, maar het was een middel voor Ethiopische eenheid geweest in plaats van de etnische verdeeldheid die nu heerst door de politiek. Ook was het een levend symbool van trots voor Afrika geweest, een teken dat onze geschiedenis nooit is begonnen bij kolonisatie.”
“Ik ben zeker niet voor een absolute monarchie, maar wel voor een constitutionele. Ik zeg niet dat dat een optie zou zijn voor Ethiopië nu, maar het was een middel voor Ethiopische eenheid geweest in plaats van de etnische verdeeldheid die nu heerst door de politiek. Ook was het een levend symbool van trots voor Afrika geweest, een teken dat onze geschiedenis nooit is begonnen bij kolonisatie.”
“Wij zijn altijd multi-etnisch en multireligieus geweest
Er zijn veel veranderingen geweest in Ethiopië; de massale protesten, het pardon voor politiek gevangenen en een nieuwe premier die voor het eerst Oromo én moslim is. Hoopvolle ontwikkelingen?
“De regeringspartij is aan het veranderen en verzwakken, dat is duidelijk. Ex-president Meles Zenawi kon lang bogen op zijn reputatie van bevrijder van Mengistu, hij was de leider van de regeringscoalitie en de ontwerper van de etnische politiek. Sinds zijn dood zijn ze het spoor bijster. Meles’ opvolger was een technocraat zonder uitstraling. De huidige man heeft meer achterban en lijkt hervormingsgezind, maar hij is er net dus het is de vraag hoeveel ruimte hij krijgt van de oudgedienden. Het is goed dat de etnische dominantie van bepaalde groepen is doorbroken, maar wij zijn altijd multi-etnisch en multireligieus geweest. Dat had nooit tot politiek verheven moeten worden. Verder zijn veel andere zaken nog steeds zoals ze zijn: de strenge antiterreurwet, de noodtoestand is weer verlengd, we hebben nog steeds een wet die verbiedt de oude vlag te eren, volgens mij is dat uniek in de wereld. Dat is nog geen totalitair regime, maar wel erger dan een autoritair regime.”
“De regeringspartij is aan het veranderen en verzwakken, dat is duidelijk. Ex-president Meles Zenawi kon lang bogen op zijn reputatie van bevrijder van Mengistu, hij was de leider van de regeringscoalitie en de ontwerper van de etnische politiek. Sinds zijn dood zijn ze het spoor bijster. Meles’ opvolger was een technocraat zonder uitstraling. De huidige man heeft meer achterban en lijkt hervormingsgezind, maar hij is er net dus het is de vraag hoeveel ruimte hij krijgt van de oudgedienden. Het is goed dat de etnische dominantie van bepaalde groepen is doorbroken, maar wij zijn altijd multi-etnisch en multireligieus geweest. Dat had nooit tot politiek verheven moeten worden. Verder zijn veel andere zaken nog steeds zoals ze zijn: de strenge antiterreurwet, de noodtoestand is weer verlengd, we hebben nog steeds een wet die verbiedt de oude vlag te eren, volgens mij is dat uniek in de wereld. Dat is nog geen totalitair regime, maar wel erger dan een autoritair regime.”
Wat is de weg voorwaarts?
“Democratie. Ik ben niet links of rechts, ik ben een pure democraat. En ik wens dat alle Ethiopiërs het recht krijgen om vrij te kiezen. Het gaat om het proces, niet om de uitkomst. In 1991 stortten allerlei communistische en totalitaire regimes in. Toen ik Ethiopië ook bevrijd zag, dacht ik dat we daar de vruchten van zouden plukken. Ik heb nooit activist willen worden. Maar zonder democratie is journalistiek ook onmogelijk. Dus door de omstandigheden ben ik gedwongen ook activist te worden. Democratie is geen perfect systeem, maar het is het enige systeem dat werkt. En niet alleen in het Westen. Het werkt in India, Groot-Brittannië en Zuid-Afrika, het meest gepolariseerde land ter wereld. Dus waarom zou het niet werken in Ethiopië?”
“Democratie. Ik ben niet links of rechts, ik ben een pure democraat. En ik wens dat alle Ethiopiërs het recht krijgen om vrij te kiezen. Het gaat om het proces, niet om de uitkomst. In 1991 stortten allerlei communistische en totalitaire regimes in. Toen ik Ethiopië ook bevrijd zag, dacht ik dat we daar de vruchten van zouden plukken. Ik heb nooit activist willen worden. Maar zonder democratie is journalistiek ook onmogelijk. Dus door de omstandigheden ben ik gedwongen ook activist te worden. Democratie is geen perfect systeem, maar het is het enige systeem dat werkt. En niet alleen in het Westen. Het werkt in India, Groot-Brittannië en Zuid-Afrika, het meest gepolariseerde land ter wereld. Dus waarom zou het niet werken in Ethiopië?”
“Mijn zoon kent me eigenlijk niet. Bijna zijn hele leven heb ik vastgezeten
Uw vrouw is ook journalist en zat ook jarenlang in de gevangenis. Ze beviel daar zelfs van jullie zoon. Zij wonen nu in de VS, u in Ethiopië. Zijn de opofferingen het waard?
“Mijn zoon kent me eigenlijk niet. Bijna zijn hele leven heb ik vastgezeten. Gelukkig is hij nu bij zijn moeder en niet meer bij andere familieleden. Ik wil heen en weer reizen om hem vaker te zien. Maar Ethiopië zal ik niet verlaten, er is nog teveel te doen. Toen ik gevangen zat hebben veel mensen voor mij gestreden, die kan ik niet in de steek laten. We betalen een hele hoge prijs, maar we moeten door. We moeten vrij worden. Dus ja, het is het waard.”
“Mijn zoon kent me eigenlijk niet. Bijna zijn hele leven heb ik vastgezeten. Gelukkig is hij nu bij zijn moeder en niet meer bij andere familieleden. Ik wil heen en weer reizen om hem vaker te zien. Maar Ethiopië zal ik niet verlaten, er is nog teveel te doen. Toen ik gevangen zat hebben veel mensen voor mij gestreden, die kan ik niet in de steek laten. We betalen een hele hoge prijs, maar we moeten door. We moeten vrij worden. Dus ja, het is het waard.”
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
