In het Humanity House in Den Haag kun je een vluchtelingen-ervaringsreis beleven. Tijdens deze tocht kom je door een aantal ruimtes, waarin je ervaart hoe het is om te moeten vluchten. De reis was al eerder onderdeel van het museum, maar biedt sinds kort ook de mogelijkheid om acht vluchtelingen ‘persoonlijk’ te leren kennen. Afgelopen week ging ik kijken.
De reis
Voordat je aan de ervaringsreis begint, moet je jezelf laten registreren en je foto laten maken; bureaucratisch gedoe dat inmiddels akelig vertrouwd is. Daarna ontvang je een persoonlijk document. “Goed bewaren”, krijg je te horen. Later wordt vanzelf duidelijk waarom…
Daarna mag je de route door het museum afleggen, hoewel de term ‘museum’ niet helemaal op zijn plaats lijkt. Het voelt meer als een spookhuis op de kermis, zo spannend is het. Alleen besef je al snel dat het hier menens is. Het gevoel dat me bekruipt wanneer ik de ruimtes betreed is lastig te omschrijven, maar is nogal beklemmend.
Misschien valt het gevoel nog het beste te omschrijven als verwarring. Waarom ben ik hier en waarom is alles zo’n enorme chaos? Wat moet ik doen? Wat wordt er eigenlijk van me verwacht? Doe ik het goed? Het bijzondere van de reis is dat die niet is wat je misschien zou verwachten: je krijgt geen nagebootste ervaring opgedist van iemand uit een ver land die híerheen is gevlucht, maar krijgt een indruk hoe het zou zijn als jij ons eigen kikkerlandje zou moeten ontvluchten.
Van kamer naar kamer, door liften en langs een galerij vol deuren, eindig je uiteindelijk op de plek waar het in de nieuwe ‘tentoonstelling’ om te doen is. Namelijk, de kennismaking met mensen die echt hun huis hebben moeten verlaten, waarschijnlijk voorgoed. Door middel van interactieve filmpjes vertellen ze je hun verhalen, alledaagse maar ook uitzonderlijke ervaringen. En ze schetsen hun dromen voor de toekomst, voor zover ze daar überhaupt over durven nadenken. Zo stellen ze je in staat te voelen wat het is om noodgedwongen je huis te verlaten en elders een nieuw bestaan op te bouwen.
Vluchtelingen zijn mensen, en geen mens is hetzelfde
De toegevoegde waarde van dit vernieuwde gedeelte, is dat die vooroordelen ontkracht en je aan het denken zet. Dit klinkt misschien héél cliché, maar het drukt je met je neus op het feit dat het helemaal niet zo vanzelfsprekend is dat je altijd veilig bent.
Ook maken de verhalen duidelijk dat er veel verschillende redenen zijn om te vluchten, en dat er daarom niet zoiets bestaat als ‘de’ vluchteling. Natuurlijk, in theorie wist ik dat wel. Maar vluchten uit Bhutan omdat je geboren bent binnen een etnische minderheidsgroep? Of gedwongen Jamaica verlaten, omdat je lesbisch bent en met familieleden niet over je vriendin kunt praten zonder risico te lopen? Daar denk je misschien niet meteen aan wanneer het over vluchten gaat.
Persoonlijk
Het mooie aan de interactieve filmpjes is dat je niet komt binnenlopen terwijl ergens een film aan de gang is, maar dat je (virtueel) wordt verwelkomd door een aantal mensen en vervolgens zelf kunt kiezen op welke vragen je het liefst antwoord wilt hebben. Dit doe je niet door zelf een vraag te stellen, anders zouden deze mensen 24 uur paraat moeten staan. Maar je kunt wel zelf een vraag aanklikken waarop het antwoord van de persoon verfilmd is. Dat geeft je het intieme gevoel van een gesprek waar je in stilte naar wilt luisteren.
Zo maakte het leven van de 28-jarige Aiham uit Palestina veel indruk op me. Vluchten en je thuis verliezen is al erg genoeg, maar wat als de plek waar je vandaan komt niet eens wordt erkend? Als je geen staatsburger bent, wie of wat ben je dan? En wat doet het met je als je weet dat de rechten van je kinderen, net als die van jezelf, niet zullen worden beschermd omdat je nergens toe behoort? Lastige vragen waar Aiham zelf ook geen antwoord op heeft. Toch kruipt hij niet in een slachtofferrol. Hij laat nuchter zien dat een mens meer is dan wat je met regels en documenten kunt beschrijven.
Zelf op pad
Na dit artikel vraag je je misschien af waarom je zelf nog naar de vernieuwde tentoonstelling zou gaan. Daar is wel degelijk reden toe. De reis in het Humanity House wordt niet voor niets een ‘ervaring’ genoemd. Je krijgt meer dan informatie alleen: je maakt iets mee, naast je verstand wordt ook je gevoel aangesproken.
En wanneer je ineens langs een wand vol mappen loopt, waarin je moet proberen jouw document op de juiste plek op te bergen in de hoop dat je familie je ooit kan terugvinden, is dat toch wel vreemd. Inderdaad: dan besef je dat waar je vandaan komt, waar je verblijft, en waar je naartoe gaat alles te maken heeft met wie je bent.
Wil je meer weten? Ga naar https://www.humanityhouse.org/te-zien-te-doen/museum/
