Annemarie Sweeris is programmamedewerker van het Grote-Merenprogramma van IKV Pax Christi: 'Het werken aan vrede kan zweverig overkomen, want hoe bereik je dat precies? Maar met zijn boek Building Peace maakt John Paul Lederach het heel concreet. Hij laat zien dat je nooit op één niveau aan vrede moet werken. Er zijn in een maatschappij verschillende niveaus: het topniveau van de politieke leiders, het middenniveau van de clanleiders of religieuze leiders en het onderste niveau van de lokale bevolking. Wij werken vooral op het middenniveau, met lokale leiders, kerken en lokale ngo's.
Het is niet voldoende als het Nederlandse ministerie de machthebbers in Congo aanspreekt op gebeurtenissen in het land. Ngo's als IKV Pax Christi moeten ook een bijdrage leveren. En ngo's moeten vooral samenwerken met elkaar, want elke organisatie heeft zijn eigen expertise. In de wereld van ontwikkelingssamenwerking werkt men gelukkig steeds vaker sámen, maar vaak werkt men toch nog parallel aan elkaar.
De eyeopener in het boek vond ik de "pyramide van Lederach". De auteur beschrijft dat verschillende vredesopbouwprocessen nodig zijn voor het bewerkstellingen van een duurzaam stabiele samenleving. De vredesbeweging hanteerde vroeger met name de "bottom-up benadering": je werkt "onderaan", samen met de lokale bevolking. Maatschappijopbouw is nog steeds belangrijk, maar je moet óók praten met de Congolese overheid.
Veel hedendaagse conflicten zijn intrastatelijk en lopen langs etnische, religieuze of culturele scheidslijnen. Als dergelijke conflicten opvlammen, verdwijnen de horizontale verbanden binnen een samenleving. Dat was voor mij de tweede eyeopener van het boek. In Ituri in Oost-Congo neem ik dat persoonlijk waar. Daarom hebben we lokale vredescomités geïnstalleerd die bemiddelen bij conflicten op dorpsniveau. Zij zorgen er bijvoorbeeld voor dat verschillende etnische groepen weer samen naar de markt kunnen gaan of dezelfde brug over de rivier durven te gebruiken.
Lederach schreef zijn boek tien jaar geleden. Inmiddels is het niet nieuw meer wat hij zegt, maar hij heeft destijds wel het theoretisch kader geschapen. In Ituri brengen we onderdelen ervan in de praktijk. Zijn theorie is eigenlijk een soort voorspelling die uitkomt.'
Titel: Building Peace: Sustainable Reconciliation in Divided Societies
Auteur: John Paul Lederach
ISBN: 1-878379-73-9
Uitgeverij: United States Institute of Peace Press
Jeroen Jansen werkt voor Artsen zonder Grenzen en is onlangs teruggekeerd uit Zuid-Darfur: 'Het afgelopen jaar heb ik in Soedan gewerkt: het eerste halfjaar in Khartoem, daarna op diverse plekken in Zuid-Darfur. Het boek Divine Governance of the Human Kingdom van de Arabische filosoof Ibn 'Arabi is met me meegereisd en heeft me erg geholpen om de islamitische cultuur beter te begrijpen.
Van huis uit ben ik ingenieur. Ik ben begonnen bij Artsen zonder Grenzen als logistiek medewerker, inmiddels heb ik een managementfunctie. Het opzetten van een nieuwe hulppost, vergaderen met andere ngo's, contact leggen met de overheid, distributie van medicijnen – daar bestond mijn werk in Darfur onder andere uit.
Ik wist wel wat over de islam, maar dit boek heeft me geholpen om er meer gevoel bij te krijgen. Het werk van Ibn 'Arabi is puur filosofisch, maar geeft goed weer hoe mensen tegen hun geloof en cultuur kunnen aankijken. Wat is de perfecte manier om je geloof te belijden? Hoe moet je richting je omgeving leven? Hoe zou je de wereld moeten runnen? Over dat soort vragen schrijft hij.
Ik ben beter gaan begrijpen waarom moslims leven zoals ze leven. Zelfs voor simpele vergaderingen is dat belangrijk. Een praktisch voorbeeld is het onderhandelen. Nederlanders staan bekend om hun directheid. Die is niet altijd handig, zeker niet in een cultuur waarin veel onderhandeld wordt. Onderhandelen gebeurt in Soedan over van alles, maar het gaat wel altijd moeizaam. Mede door dit boek heb ik begrepen waarom: men is trots. Je moet onderhandelingen dus heel voorzichtig aanpakken. Je zegt niet plompverloren: 'Die prijs betaal ik er niet voor.' Je gaat even zitten, praat wat en drinkt een kopje thee met elkaar. En dan zeg je zoiets als: 'Ik denk dat we toch even naar deze prijs moeten kijken.' Op die manier staan mensen er veel meer voor open.
Het helpt ook als je vertelt dat je dit soort boeken leest. Hij is écht geïnteresseerd, merkt men dan, hij komt niet alleen vertellen hoe het moet. Bovendien verandert de manier van communiceren. Meestal communiceert men niet rechtstreeks, maar met veel voorbeelden. In gesprekken met westerlingen proberen ze dat te vermijden, maar zodra mensen merken dat je dit boek gelezen hebt, schakelen ze over. Dat maakt de communicatie veel eenvoudiger.'
Titel: Divine Governance of the Human Kingdom
Auteur: Ibn 'Arabi
ISBN: 1-887752-05-6
Uitgeverij: Fons Vitae
