De kritiek is niet nieuw. Ook de vorige twee keer dat Nederland voor het mensenrechtexamen verscheen bij de Mensenrechtenraad in Genève, in 2008 en 2012, uitten de lidstaten hun zorgen over het verharde klimaat voor moslims en andere minderheden.
De scherpste kritiek kwam deze keer van de Turkse gezant die sprak van een 'verslechtering' van de mensenrechtensituatie in Nederland. Zij hekelde de xenofobie tijdens de verkiezingcampagne en uitte haar zorgen over de aantasting van de vrijheid van meningsuiting en het demonstratierecht in Nederland.
Anti-moslimrethoriek
De Turkse kritiek is vanzelfsprekend niet los te zien van de diplomatieke rel die ontstond toen Nederland in maart de landingsrechten van de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Cavusoglu introk en verhinderde dat minister Fatma Betül Sayan Kaya (Familiezaken) Nederlandse Turken op een publieke manifestatie kon toespreken.
Maar ook veel andere lidstaten vroegen aandacht voor de positie van moslims en andere minderheden in Nederland. Zo adviseerden de Verenigde Staten Nederland om meer te doen tegen 'online intolerantie'. De afgevaardigde van de VS zei zich zorgen te maken over de discriminatie van joden en moslims en over de anti-moslimrethoriek van sommige politici.
Etnisch profileren
Minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), die namens de Nederlandse regering aanwezig was in Genève, is niet verbaasd dat zoveel landen een punt maakten van het racisme in Nederland, vertelde hij na afloop. "Door de vluchtelingenstroom en het actuele politieke debat is het natuurlijk een belangrijk onderwerp. Dan is het niet zo gek dat landen die zelf een grote moslimpopulatie hebben, en ook veel Afrikaanse landen zich zorgen maken."
Verscheidene landen riepen Nederland op meer te doen om etnisch profileren door de politie tegen te gaan. Plasterk wees hen er tijdens de bijeenkomst op dat het inmiddels mogelijk is om via de officiële app van de politie klachten in te dienen over etnisch profileren. Ook wees de bewindsman op trainingen bij de politie die erop gericht zijn om het staande houden van mensen op basis van huidskleur terug te dringen.
'Beetje wennen'
Andere onderwerpen waar veel aandacht voor was tijdens de zogeheten periodic review (UPR), zoals het mensenrechtenexamen officieel heet, waren de inkomensongelijkheid tussen mannen en vrouwen, de behandeling van (minderjarige) asielzoekers en arbeidsmarktdiscriminatie in Nederland.
Plasterk zegt een 'goede indruk' overgehouden te hebben aan de bijeenkomst. "Het is natuurlijk een beetje wennen dat ons de maat wordt genomen over mensenrechten, zeker als de kritiek afkomstig is van landen die op dat vlak hun zaken op het eerste gezicht wat minder goed op orde hebben. Maar in geen enkel land is alles perfect en ook wij kunnen hiervan leren. Door de UPR serieus te nemen, hopen we andere landen te inspireren om hetzelfde te doen."
