Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
De historie van de hoofdstad van de zuidelijke staat Mississippi is getekend door slavernij en apartheid, en de bevolking gaat nog altijd gebukt onder grote werkloosheid en armoede. De zwarte gemeenschap bouwt hier daarom aan een ‘solidariteitseconomie’. Deze economie moet duurzaam, sociaal en inclusief, en idealiter een gesloten systeem worden. Het past in de opmars van bewegingen die lokale oplossingen zoeken voor grote, mondiale problemen: over de hele wereld duiken dit soort initiatieven op. De initiatiefnemers van Cooperation Jackson kwamen in Nederland vertellen over hun radicaal veranderende stad.
Doel is de sociale structuren van de stad te transformeren naar een democratische economie die er is voor iedereen. Oprichter van de coöperatie Kali Akuno: “Niet voor iedereen is ruimte binnen het kapitalisme. Daarom bouwen wij een eigen systeem.”
Noodzaak
Op het voormalige Amsterdamse marineterrein vertellen de bevlogen Kali Akuno en zijn collega Sacajanea Hall (ze noemt zichzelf radicale zwarte feminist), beiden opgegroeid in vergelijkbare moeilijke omstandigheden als in Jackson, over het project in de stad die nu hun thuisstad is. We kijken naar buiten: hier is het regenachtig maar groen. Heel anders dan Jackson: veel grijs, beton, warm en droog, vertellen ze. De komende maand zullen zij op veel meer plekken, aan wie maar wil luisteren, vertellen over hun stad. Zo hopen ze hun ideeën te verspreiden. Hall: “Hoe moeilijk het ook is, we kunnen de wereld ook anders organiseren.”
En moeilijk is het. Akuno: “Jackson is een van de armste steden van de Verenigde Staten. Het inwoneraantal loopt al jaren terug. Inwoners kampen structureel met gezondheidsproblemen, werkloosheid, armoede en grote ongelijkheid. Zo’n tachtig procent van de (ongeveer) 200.000 inwoners is zwart. Twintig procent leeft in absolute armoede, en de werkloosheid wordt geschat op zo’n veertig tot vijftig procent.” En juist daarom moest het project in 2014 hier beginnen.
Om lid te zijn van de Cooperation Jackson betalen mensen 50 dollar per jaar. Dat kan niet iedereen missen. Het bedrag kan ook worden voldaan in vrijwilligersuren: aanschouw hier de ruileconomie. Waarom mensen meedoen? Akuno benadrukt dat het voor de leden bittere noodzaak is: “Ook de zero-waste en zero-emmission principes komen eigenlijk voort uit zuinigheid: hier kan men zich het simpelweg niet permitteren om kwistig om te gaan met dure en waardevolle grondstoffen en energie.”
“Hoe groener de wijk, hoe rijker. Hoe minder bomen, hoe armer
Al loopt het meer door elkaar dan vroeger, grofweg betekent de ‘rijke klasse’ hier ook nog steeds ‘de witte mensen’. Hall: “De arme en de rijke klassen leven in volledig gescheiden werelden. De rijken trekken zich terug in gated communities. Ze gaan naar verschillende scholen, hebben ander werk, of liever gezegd, hebben überhaupt werk.” En: “Hoe groener de wijk, hoe rijker. Hoe minder bomen, hoe armer.”
Alternatief voor de markt
Vergroening en het opknappen van deze arme betonnen wijken is dan ook een van de praktische doelen van Cooperation Jackson. Om de wijken leefbaarder te maken. Want de gebouwde omgeving is onlosmakelijk verbonden met de sociale omgeving. Daarom is een van de opgezette cooperatives een hoveniersbedrijf. Hier werken mensen uit de gemeenschap. Ze krijgen niet veel betaald, maar dragen zo bij aan de community. En zo ontvouwt zich een web van instituties: Cooperation Jackson bouwt aan een ruileconomie, waarin de gemeenschappelijke freedom farms in verbinding staan met de coöperaties: zelfvoorzienende bedrijfjes die worden opgezet door de leden, en dus werk verschaffen. Als dat goed loopt, kan het daar verdiende geld weer worden geïnvesteerd in nieuwe projecten. Nieuwe mensen worden doelgericht opgeleid, in het eigen clubhuis, door de eigen mensen. Daarnaast biedt het project huisvesting, bijvoorbeeld in communes. Ook dat is hard nodig: veel mensen wonen in totaal verloederde woningen, zonder geld om die op te knappen. Ook is het voor velen onzeker of ze morgen de huur zullen kunnen betalen, of misschien op straat komen te staan. Bij Cooperation Jackson zoeken ze naar structurele alternatieven.
“Cooperation Jackson is enerzijds een alternatief voor de markt, en anderzijds vult het de gaten die de publieke sector laat vallen
De coöperatie is daarom enerzijds een alternatief voor de markt; anderzijds vult het de gaten die de publieke sector laat vallen. Door dat te integreren kan er een woon-werkgemeenschap ontstaan die gebaseerd is op solidariteit. Akuno: “Deze solidariteitseconomie is er eigenlijk al. Omdat mensen weinig hebben, delen ze. Als maar één iemand in de straat een auto heeft, wil iedereen die lenen. Als de buurvrouw een keer geen geld heeft voor boodschappen wordt er wat toegeschoven. Door dit te institutionaliseren, te faciliteren en uit te breiden, ontstaat er een economie gebaseerd op solidariteit.” Daarbij moeten bepaalde normen overboord: “Waarom één persoon een fulltime baan en drie mensen werkloos, in plaats van vier mensen een deeltijd baan?”
Oog voor de natuur
Het geheel is ook een aanklacht tegen het huidige systeem. Volgens Akuno stoelt het kapitalisme op waarden die ‘winnaars’ en ‘verliezers’ in de hand werkt: winstbejag gaat boven menselijkheid of natuur, en er is altijd maar een klein groepje voor wie dat iets oplevert. Hall: “Ook de huidige klimaatproblemen zijn hier een gevolg van. In het nieuwe systeem dat Cooperation Jackson voor ogen heeft, gaan waarden zoals menselijkheid en natuur juist samen. De gemeenschap bouwt aan een duurzame en zelfvoorzienende structuur, waarin ook niet méér wordt gemaakt dan de gemeenschap nodig heeft. Zo is er geen export, en werken de leden met respect voor de natuur: ook omdat de natuur het hele systeem moet kunnen dragen.” En waar ze inspiratie vandaan halen? “Uit traditionele levenswijzen, zoals die van de oorspronkelijke bewoners van Noord Amerika, en zoals vroeger in Afrika, waar de zwarte gemeenschap haar wortels heeft. Eigenlijk uit alle manieren van samenleven waar men kijkt naar het geheel en handelt met respect voor de omgeving.” De symbolen op de T-shirts van de leden (zoals te zien op de foto’s) zijn hier een verwijzing naar.
Een ideaal gesloten systeem is nog ver weg. Op dit moment is Cooperation Jackson nog afhankelijk van externe fondsen. Ooit wordt de utopie misschien werkelijkheid.
Kali Akuno was afgelopen vrijdag te gast bij Transformative Cities in Pakhuis de Zwijger. Hij schreef een boek over het project en de gemeenschap: ‘Jackson Rising: The Struggle for Economic Democracy and Black Self-Determination in Jackson, Mississippi’.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
