Vier keer nam Kizza Besigye het op tegen de Ugandese president Yoweri Museveni. Vier keer verloor hij de strijd, voor het laatst in 2016, toen hij de verkiezingsperiode in de cel en onder huisarrest doorbracht. Besigye was afgelopen weekend op bezoek in Nederland en sprak met OneWorld.
Psalmen klinken door de ‘Breakthrough Sanctury Parish,’ een kerkgebouw in Den Haag. Op zondag worden hier diensten gehouden die met name bezocht worden door migrantengroepen. Maar vandaag wordt hier een heel andere Messias aanboden, namelijk de Ugandese oppositiepoliticus Kizza Besigye. Wanneer hij in Uganda campagne voert staat hij steevast te midden van (tien)duizenden enthousiaste aanhangers, scherp in de gaten gehouden door de veiligheidsdiensten. Ooit lag ik achter een muurtje half te stikken in het traangas, terwijl rubberkogels over vlogen en Kizza Besigye een paar meter voor mij voor de zoveelste keer hardhandig werd gearresteerd. Dat was in 2011, toen hij bij zijn ‘Loop naar het Werk’ campagne uit protest twee keer per week vanuit zijn huis naar de binnenstad wandelde, waarbij hij iedere keer opnieuw werd opgepakt. Volgens zijn eigen telling werd Besigye inmiddels meer dan honderd keer gearresteerd.
De man die een jaar geleden 3.5 miljoen stemmen kreeg, spreekt nu 35 aanwezigen toe
In de week van de meest recente verkiezingen van februari 2016 werd Besigye drie keer opgepakt, waarna hij de periode na het bekendmaken van de uitslag onder huisarrest doorbracht. Besigye kon hierdoor niet in beroep gaan tegen zijn verlies, omdat de betrokkene hiervoor fysiek naar de rechtbank moet komen.
De rustieke kerkzaal in Den Haag is ver weg van het Ugandese strijdtoneel. De man die een jaar geleden 3.5 miljoen stemmen kreeg, spreekt nu slechts 35 aanwezigen toe. Spreker na spreker fulmineert tegen de Ugandese ‘dictatuur’ van Yoweri Museveni, de voormalige strijdmakker van Besigye, die sinds 1986 aan de macht is. Hij moet weg en wel zo snel mogelijk, is de strekking van deze conferentie.
Wordt vanuit Den Haag gewerkt aan de val van één van Afrika’s langst zittende leiders? “Nee hoor,” bezweert Besigye desgevraagd. “We zijn bezig de contacten met de Ugandese diaspora in Europa aan te halen en daar hoort Nederland gewoon bij.” De oppositieleider geeft aan in Den Haag tevens gesproken te hebben met medewerkers van het ministerie van Buitenlandse Zaken. “Vooral om ze een update te geven over wat er allemaal gebeurt in Uganda.”
‘Sham elections’
Volgens Besigye zijn de verkiezingen van 2016 niet eerlijk verlopen, al direct na afloop zette hij ze neer als ‘sham elections,’ een nepverkiezing. En ook al zijn ze een jaar geleden, hij legt zich er nog niet bij neer. “Mijn detentie, zowel in de cel als onder huisarrest, was ongrondwettelijk en daarom wil ik alsnog de verkiezingsuitslag aanvechten,” stelt Besigye. Daarvoor zoekt hij zijn heil niet in officiële instanties. “We moeten onze strijd voeren voor de ‘rechtbank van het volk. Op straat dus,” aldus de oppositieleider. “Op die manier willen we het regime dwingen om de wil van het volk te accepteren.”
Maar wat dat volk precies wil, is niet eenduidig. Volgens de officiële uitslag van 2016 kreeg president Museveni bijna zes miljoen stemmen, haast twee keer zoveel als zijn tegenstrever. Besigye mag dan zijn twijfels hebben over de uitslag, onder veel Ugandezen, vooral op het platteland, heeft zittend president Museveni nog altijd brede steun.
Middenin de nacht kwam opeens een gemaskerde man in een politie-uniform onze cel binnen
Opgesloten in Karamoja
Besigye blikt terug op een angstig moment tijdens zijn detentie vorig jaar. Met een aantal medegevangenen was hij naar het afgelegen district Karamoja gevlogen, waar hij –naar goed koloniaal gebruik- in de meest desolate gevangenis van het land werd vastgezet. “Middenin de nacht kwam opeens een gemaskerde man in een politie-uniform onze cel binnen, geheel uit het niets. In het licht van mijn zaklamp zag ik hem opeens binnen komen, waarna hij er weer vandoor ging.”
Besigye stelt niet als martelaar te willen sterven, maar er rekening mee te houden dat hem eens iets kan overkomen. “Daar denk je op zo’n moment wel aan ja. Of dat er iets gebeurt met mijn eten.”
Maar Besigye kwam ook deze keer weer uit de cel, en kan ondanks nog lopende juridische procedures inmiddels weer naar het buitenland reizen. Wanneer zijn verzet tegen de verkiezingen van 2016 geen resultaat opleveren, wil zijn FDC-partij in 2021 gewoon weer meedoen. Museveni is dan 35 jaar aan de macht. “Omdat de verkiezingen niet eerlijk zijn weet ik dat we bijna niet kunnen winnen. Maar het is een mooie kans voor ons om te laten zien dat we het volk kunnen mobiliseren. En als we dat uitmuntend doen, als we onze achterban sterk genoeg weten te maken, dan is er heel misschien een kans om tóch via de electorale manier aan de macht te komen.”
Vertegenwoordiger van het regime
Op de ‘International Dialogue Convention’ in Den Haag waarbij Besigye als hoofdgast sprak komen overigens niet alleen tegenstanders van president Museveni aan het woord. Ook de Ugandese ambassadeur in Brussel, de als Nederlandse geboren maar inmiddels Ugandese Mirjam Blaak, sprak de bijeenkomst toe. Hoewel ze de directe afgevaardigde is van Yoweri Museveni zat ze gebroederlijk naast Kizza Besigye, die ze omschrijft als ‘een oude vriend.’ Een vriendschap die teruggaat tot de tijd van de ‘Bush War’ in de jaren ’80, toen Besigye en Museveni nog strijdmakkers waren, en Blaak hun guerrilla oorlog vanuit Nairobi een warm hart toe droeg.
Mirjam Blaak: “Natuurlijk wil ik als vertegenwoordiger van de Ugandese regering aanwezig zijn bij een ontmoeting van de Ugandese diaspora. Ik ga niet te veel in op politieke zaken, maar ik hou de aanwezigen wel een spiegel voor. Veel mensen zijn al zo lang weg dat ze nauwelijks meer weten wat er in hun eigen land gebeurt.” En Besigye’s pogingen om de presidentsverkiezingen aan te vechten? “Indien hij denkt dat dat er nog juridische mogelijkheden staan om die verkiezingen aan te vechten, dan moet hij dat vooral doen.”
