‘Traineren traineren traineren, zodat er zo weinig mogelijk info geleverd hoeft te worden’

Laatst zei een ambtenaar tegen me: "Zou je 'de overheid' kunnen zeggen, in plaats van 'jullie'? Het kwetst me als je 'jullie' zegt, als je de 'de overheid' bedoelt". Laat ik voorop stellen dat er veel goede ambtenaren zijn, met hele goede bedoelingen. Maar de overheid als geheel beweegt de verkeerde kant op, en daarom ageer ik hard tegen de overheid. Vooral ook omdat vriendelijke gesprekken nergens toe leiden.

Ik heb tien jaar geprobeerd om op een vriendelijke, constructieve manier verandering te bewerkstelligen, maar dat is momenteel redelijk kansloos. Je loopt continu op tegen een muur. En zoals ik al vaker heb gezegd, ik ben de eerste die weer een constructieve opbouwende houding aanneemt als het tij keert. Maar daartoe is momenteel nog geen enkele beweging waarneembaar (en als je vindt van wel, zet maar in een comment hieronder). De 'fuck de burger-houding' van de overheid neemt alleen maar verder toe. De overheid wordt steeds repressiever. Lees daartoe het uitstekende artikel ‘Het weefsel erodeert’ van de oud-ombudsman Alex Brenninkmeijer in De Groene Amsterdammer.

Tuurlijk, in eerste instantie zullen de managers wel andere mensen vinden om dat werk over te nemen, maar het zijn uiteindelijk mensen die het doen. Niet iets anoniems als 'de overheid'. Daarmee zouden ambtenaren te makkelijk wegkomen met collectief fout beleid en fout gedrag. Juist door ambtenaren aan te spreken op hun collectieve gedrag, ontstaat er een groter verantwoordelijkheidsgevoel ten aanzien van fout beleid of wangedrag van de overheid.

En dus heb ik zojuist voorgelezen uit de Van Dale. "Beste ambtenaren. Ik snap dat jullie de Nederlandse taal niet zo goed machtig zijn. Maar het woord aanleiding betekent: 'omstandigheid die ertoe leidt dat iets gebeurt'. Dat is dus niet wat er, in dit geval, moet gebeuren, maar de aan-lei-ding." Zucht. Ach ja, zo ken ik de overheid inmiddels. Traineren, traineren, traineren, zodat er zo weinig mogelijk info geleverd hoeft te worden. Best raar voor een overheid die niets te verbergen heeft.

Tuurlijk, het kan best een foutje zijn dit keer. Maar ik ben cynisch geworden. Een vorig WOB-verzoek werd effectief door Herman van Gelderen, de woordvoerder van minister Ploumen, afgepoeierd. 1 – 0 voor Buza. Alleen stuurde hij zijn feest-e-mail per abuis niet alleen naar zijn collega, maar ook naar mij. "Beschouw [het pararen van zijn WOB-verzoek] maar als een compliment voor onze aanpak :-)", mailde Herman triomfantelijk. Om te vervolgen met: "Maar denk niet dat we er nu van af zijn…" Gelijk heeft 'ie. Zulke 'leuke' per abuis aan mij verstuurde e-mails, vergroten mijn vastberadenheid om de overheid hard aan te pakken. En transparantie is daarbij key.

Ze gaan nu ongetwijfeld bekijken of er juridische haakjes zijn om mijn WOB-verzoek verder te frustreren. We zullen het zien. Als ik wel alle info ontvang, verwacht ik geen grote schandalen. WOB-verzoeken zijn met name interessant om een veel beter beeld te krijgen van hoe de overheid (dis-)functioneert. Het 'blackbox' gevoel als je naar 'de overheid' kijkt verdwijnt erdoor. Dat zou de overheid ook kunnen omarmen als zeer waardevol, want de kloof tussen burger en overheid verdwijnt daardoor. Maar dan moet je natuurlijk echt niets te verbergen hebben.  

De grote inspanningen die inmiddels worden verricht om vooral niet transparant te hoeven zijn, maken de verdenkingen dat de overheid wel iets te verbergen heeft alleen maar groter. Ik heb niet de illusie dat de echte grote schandalen door WOB-verzoeken boven water komen. Want documenten die daarover gaan, zijn uiteraard zoek, zoals het filmrolletje van de slachtpartij in Srebrenica. Maar door de vele WOB-verzoeken wordt de overheid wel in het defensief gedrongen. Dus beste mensen: stuur vandaag nog een WOB-verzoek naar het bestuursorgaan waar jij twijfels bij hebt. Opdat de overheid over vijf jaar volledig transparant is, en ons niet meer voor de gek kan houden.