Terug naar de tijd van voor die appelbeet

Op zich doen Surinaamse vrouwen het goed. Heel goed zelfs. De gemiddelde Surinaamse vrouw zorgt ervoor dat ze er picobello uitziet. Mooi gekapt haar, een zorgvuldig onderhouden lichaam, passende schoenen en kleding bij iedere gelegenheid. Vermoeidheid, zorgen of verdriet zijn haar nauwelijks aan te zien. Haar leed schuilt vaak onder de oppervlakte.

Als buitenstaander merk je vaak niets van dit alles. Deze vrouwen voeden hun kinderen op, doen zonder mopperen het huishouden, hebben een betaalde baan of een hossel en vaak genoeg alle twee tegelijk. Grote kans dat zo’n vrouw haar werk doet met een diploma op zak. Vooral binnen het hoger onderwijs studeren al jaren significant meer meisjes af dan jongens. Toch komen meisjes in vergelijking met mannen minder in leidinggevende posities terecht en zijn ze relatief vaak slachtoffer van huiselijk geweld. Waar gaat het mis?

In het gemiddeld Caribische gezin worden jongens anders opgevoed dan meisjes. Meisjes krijgen huishoudelijke taken, terwijl jongens tot laat op straat hun gang mogen gaan. Wat jonge mannen leren is dat wanneer ze later een gezin hebben, zij niet verantwoordelijk zijn voor het huishouden, noch de verzorging van hun kroost. Op hun beurt leren meisjes hetzelfde.

Als gender gelijkgezinde, geëmancipeerde vrouw die zich als het moet (alleen als het moet) ontpopt als een feminist, rijzen de haren mij te berde wanneer ik in Bijbelpassages uit het Oude Testament lees hoe mannen – koningen meestal – bijvrouwen nemen alsof ze een paar stuks vee kopen. Of over hoe vrouwen die overspel plegen, als hoeren worden aangemerkt en met hun daad een eeuwige zonde hebben gepleegd. Andere passages gaan weer over hoe de vrouw de man moet dienen door trouw en onderdanig aan hem te zijn en altijd voor hem klaar te staan.

Wiens ‘schuld’ dit allemaal is? Waarschijnlijk van de missionarissen tijdens de slaventijd. Maar die zijn dood. En het is al zo lang geleden. Dus… slap excuus. De hebi’s uit een ver koloniaal verleden mogen niet gebruikt worden om hedendaags gedrag te rechtvaardigen. Anno 2012 waar supranationale instellingen zoals de VN spreken over gender equality en de noodzaak van terugdringing van de achterstand van vrouwen (we worden er allemaal beter van), zou je toch echt als Caribische man beter moeten weten. Maar oude gewoontes hè? Die roesten niet.

Ik zeg dus. Ongelijke man-vrouw verhoudingen hebben altijd al bestaand. MAAR, iets natuurlijks is het zeker niet. Lees daarvoor het eerste Bijbelboek, Genesis, over Adam en Eva. Eva had de appel van de duivel vermomd als slang genomen en gegeten en verleidde haar man Adam om hetzelfde te doen. De mens werd daardoor sterfelijk. Omdat de man Adam naar zijn vrouw Eva had geluisterd en de duivelse appel had gegeten, bracht God “vijandschap” tussen hem en zijn vrouw en liet God het toe dat de man over zijn vrouw zou heersen.

Bijna wekelijks in het nieuws hier in Suriname zijn de waargebeurde verhalen over hoe een man zijn vrouw heeft vermoord of mishandeld omdat zij hem wilde verlaten of omdat ze vreemdgaat of omdat hij denkt dat ze uitloopt. Mannen van alle bevolkingsgroepen en geloofsgezindten maken zich hieraan schuldig, maar wat opvalt, is dat het excessief huiselijk geweld waar de vrouw het soms met de dood moet bekopen, vooral hoog is onder Hindoestanen. Het doet me denken aan de Eerwraak onder moslims wanneer diens vrouw of zus vreemdgaat.

Slaan doen mannen ook buiten liefdesrelaties. Soms krijgen zij het in hun bol om een vrouw die ze niet of nauwelijks kennen of ieder geval geen persoonlijke relatie mee hebben, fysiek aan te vallen. Dat kan zijn op het werk, waar mannen vrouwen vanuit seksuele motieven lichamelijk lastigvallen. Of dat wat mij recent overkwam op een politiebureau in Paramaribo. Een dikke week terug werd ik notabene op een politiebureau door een agent bij de hals gegrepen, alleen maar omdat ik met hem wilde praten, maar hij daar geen zin in had. Zijn collega’s op het politiebureau – later bleken deze zijn ondergeschikten – zagen dit gebeuren, maar grepen niet in en keken zwijgend toe.

Waar de kwestie precies over gaat, doet er voor u als lezer niet toe. Werkelijk te onbeduidend voor woorden. Wat er toe doet is dat deze politiebeambte in functie emotie en partijdigheid de overhand gaf, in plaats van naar behoren zijn werk te doen. Het gevolg was dat hij mij fysiek aanviel omdat hij mij letterlijk en figuurlijk de mond wilde snoeren.

Net zoals in die liefdesrelatie toen, liet ik dit ongeoorloofd fysiek geweld tegen mijn persoon, niet op mij laat zitten. Fysiek geweld gepleegd tegen de agent heb ik geenszins. Zijn daad heb ik ondertussen wel aangemeld bij zijn meerderen. Nu maar hopen dat zij hem op de gepaste manier zullen tuchtigen volgens de normale procedures, en niet ook net als hij subjectief zullen handelen.

Totdat je zoals in mijn geval, er al snel achterkomt dat juist geen actie ondernemen betekent dat verder gaan moeilijk wordt. Zolang je als slachtoffer van geweld, of dit nou huiselijk of publiekelijk geweld is, geen actie onderneemt en een daad stelt, net zolang zul je het incident met je meedragen, met alle gevolgen van dien.

Wanneer eenmaal een spiraal van geweld is ingezet, valt er voor beide partijen – zowel dader als slachtoffer – moeilijk uit te komen. De dader weet vaak niet beter dan zo te handelen in geval van conflict. Het slachtoffer wil verandering in de situatie, maar weet niet hoe.

De geschriften herschrijven kan niet. Neem het de auteurs niet kwalijk. Die leefden stuk voor stuk in een na die fatale appelbeet. Een tijd waar God in zijn toorn over die appelbeet, het toeliet dat de man de vrouw overheerste. De auteurs van de Bijbelpassages wisten dus niet beter. Het Hof van Eden en hoe zaken voor de appelbeet lagen, hebben de auteurs die de Bijbel samenstelden, nooit gekend.

Een start maak je met open en eerlijke communicatie en met het stellen van grenzen. Geen enkele vrouw (of man) op deze aardbol zou moeten blijven lijden door te blijven in een geweldsrelatie. Helpt therapie, praten, vergiffenis schenken allemaal niet, dan is de tijd om te kiezen voor jezelf en te stappen uit de relatie.

Veranderen kan je pas wanneer jij je er bewust van wordt hoe je in je eigen leven ongelijkheid tussen jongens en meisjes, mannen en vrouwen, in stand houdt. Om mij heen zie ik dat wanneer ik mijn dochtertje sokken aandoe van CARS en een tas van Spiderman meegeef naar school, zij door haar docent en klasgenootjes erop gewezen wordt dat het niet past bij een meisje.

Ja, volgens mij begint het daarmee. Je eigen kind genderbewust op te voeden. Jongens moeten net als meisjes ook het vaat (de afwas) doen. Het moet kunnen dat een jongen ook met poppen speelt en een meisje met auto’s. Daar worden ze niet minder meisje of jongen van. Dat kan alleen maar leiden tot meer evenwichtige volwassenen, die zichzelf en personen van de andere sekse respecteren en als hun gelijke zien.

Het Leger des Heils Suriname wil een doorgangshuis voor vrouwen, oftewel een Blijf van mijn Lijf huis opzetten waar vrouwen minimaal zes weken tot maximaal een jaar terecht kunnen voor opvang, maar ook voor hulpverlening en begeleiding. In dit blijf van mijn lijf huis wordt samen met de vrouw en haar eventuele kinderen geprobeerd haar leven weer op rails te krijgen.  Dat kan varieren van een gesprekken met een psycholoog, meer diepgaande behandeling met een psychiater tot het volgen van een korte opleiding en hulp bij het vinden van een baan en huis. Het Leger des Heils wil veel, maar in het huidig Suriname met een overheid zonder geld en een steeds slechtere economische situatie lijkt dit bijna onrealiseerbaar. Toch ben ik ervan overtuigd dat dit doel gerealiseerd gaat worden. Als voorzitter van de adviesraad van het Leger des Heils, zal ik er met mijn mede leden er in ieder geval alles aan doen. De eerste handreiking vanuit de overheid is in ieder geval gemaakt. Het ministerie van Volksgezondheid zegde  vanuit ministerieel en directie niveau haar medewerking toe dat clienten uit het blijf-van-mijn-lijf-huis van het Leger des Heils gebruik kunnen maken van artsen, psychologen, gyneacologen en andere medisch specialisten die verbonden zijn aan het Psychiatrisch Centrum Suriname.