Irak staat ergens bovenaan de lijst van corrupte landen. Dat uit zich niet alleen in steekpenningen en het wegsluizen van overheidsgeld, maar ook in vermenging van belangen, schrijft Judit Neurink. 'Vrienden vertellen me dat elektra een melkkoe is voor politici. Veel van hen zijn betrokken bij de dieselhandel.'
Het was begin 2004, en ik gaf een training aan journalisten in de Iraaks-Koerdische stad Sulaymaniya. Het was winter, koud en het grootste deel van de tijd hadden we geen elektriciteit. De zaaltjes van de openbare bibliotheek waar we lesgaven werden verwarmd door stinkende kerosinekachels en als het begon te schemeren moesten we de les beëindigen.
Het is begin 2017, dertien jaar later, en ik ben uitgenodigd voor de lunch bij een van mijn vrienden. We zitten op de grond, rond de grote schaal dolmas die zijn moeder heeft gemaakt. Het is donker binnen, want er is geen elektriciteit. En weer moet een kerosinekachel de ergste kou verdrijven.
Toch is er in de tussenliggende jaren van alles veranderd. De steden groeiden onherkenbaar uit hun voegen, olievelden werden aangeboord, de economische groei bereikte een hoogtepunt en buitenlandse investeerders kwamen een graantje meepikken. Winkelcentra werden uit de grond gestampt, er kwamen nachtclubs en dure restaurants.
De stroom werd beter, en met de combinatie van overheids- en generatorstroom kwam je al bijna de dag door. Ministers beloofden keer op keer dat er binnenkort toch echt 24 uur stroom zou zijn, maar de enigen die dat meemaakten waren bofkonten zoals ik die in een compound wonen met een eigen generator.
En toen kwam ISIS. Na de verovering van Mosul en de yezidi-provincie Sinjar moesten de Koerden hun peshmerga-troepen mobiliseren om te voorkomen dat de islamitische groep ook hun regio zou inlijven. En met de strijd die volgde, kwamen de vluchtelingen: momenteel biedt Koerdistan onderdak aan zo’n 1,8 miljoen vluchtelingen en ontheemden.
Een bevriende bakker vertelt me dat hij bijna failliet is vanwege de hoge kosten van de diesel voor zijn generator
De boom was voorbij, de olieprijs daalde en economische recessie zette in. De Koerdische regering kon haar ambtenaren niet meer betalen. Na maandenlang geen salaris te hebben ontvangen, krijgen ze nu de helft, of nog minder.
Urenlang gromt de generator onder mijn raam. Ik betaal me er blut aan, want deze winter leveren de overheidsbedrijven maar een paar uur stroom per dag. En ik heb nog geluk, want de meeste buurtgeneratoren, die normaal aanslaan als er geen overheidsstroom is, laten nu lange koude gaten vallen. Een bevriende bakker vertelt me dat hij bijna failliet is vanwege de hoge kosten van de diesel voor zijn generator.
Wat is er gebeurd met de beloften van die ministers? Die ook nog beweerden dat de enige reden waarom we toen nog niet op 24 uur stroom zaten, de verouderde transformatoren waren, en de kabels die vernieuwd moesten worden.
Ik herinner me dat ik vorige winter ook al veel geld kwijt was aan de generator. Is het een gewoon een winterprobleem? Komt het doordat als er stroom is, iedereen meteen alles aanzet, en vooral de airco op verwarmstandje 30 graden? Maar dan krijg je een overbelast net waarbij de stroom constant uitvalt en weer aanslaat, en dat is niet het geval.
De overheid zegt dat het is omdat ze zoveel ontheemdenkampen van stroom moet voorzien, maar bijna niemand gelooft dat. Vrienden vertellen me dat elektra een melkkoe is voor politici. Veel van hen zijn betrokken bij de dieselhandel. Kijk maar eens hoe de dieselprijs is gestegen: bijna op het niveau van de benzine, ondanks de veel goedkopere raffinage.
Politici die verdienen aan diesel voor de generatoren zijn er niet bij gebaat dat de overheidsbedrijven meer stroom leveren.
De stroomuitval beperkt zich tot de winters, want in de zomer, met temperaturen die de vijftig graden kunnen passeren, zou de overheid een revolutie aan haar broek hebben. Koeling kan niet zonder stroom, verwarming wel.
Irak staat ergens bovenaan de lijst van corrupte landen. Dat uit zich niet alleen in steekpenningen en het wegsluizen van overheidsgeld, maar ook in vermenging van belangen. Politici die verdienen aan diesel voor de generatoren – via hun eigen bedrijf of dat van hun familieleden – zijn er niet bij gebaat dat de overheidsbedrijven meer stroom leveren.
En de Koerden? Die mopperen en klagen, maar steken dan toch hun stinkende kachels aan. Gelukkig wordt het snel weer voorjaar.
