Martelen werkt, zei de Amerikaanse president Trump toen hij aankondigde om waterboarding en geheime gevangenissen terug te brengen, die beide onder zijn voorganger na veel discussie waren afgeschaft.
Martelingen zijn een schending van de mensenrechten, en al is er in moslimlanden geen overeenstemming over de geldigheid daarvan, in het Westen bestaat die wel. Toch waagt Trump het zich openlijk uit te spreken voor het martelen van gevangenen, waarmee hij als president van het machtigste land ter wereld een totaal fout signaal geeft aan dat deel van de wereld waar martelen een ingeburgerde maar meestal verzwegen verhoormethode is.
Maar werkt martelen? Ik hoor toch vooral dat mensen ofwel blijven weigeren toe te geven, ofwel een valse verklaring afgeven om een einde te maken aan de pijn.
Van dat laatste kwam toevallig een voorbeeld in het nieuws. De mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch klaagt over de manier waarop de Koerdische veiligheidsdienst jonge Arabieren behandelt die ze verdenkt van banden met de terreurgroep IS.
In totaal zouden meer dan 180 soennitische jongeren van onder de achttien vastzitten in de Koerdische Regio van Irak, meest zonder aanklacht en zonder toegang tot een advocaat of zelfs hun familie. Van zeventien van hen – ze zijn tussen de elf en zeventien jaar oud en zitten sinds juli vorig jaar vast – heeft HRW betrouwbare informatie dat ze gemarteld en mishandeld zijn.
Het zijn soennieten uit gebieden die tot voor kort in handen waren van IS, en die opgepakt zijn tijdens het screeningsproces na binnenkomst in de ontheemdenkampen in of net buiten de Koerdische regio.
Martelingen door de Koerdische veiligheidspolitie
Ze vertelden HRW dat de Koerdische veiligheidspolitie, de Assaysh, “hen in stressposities hield, brandde met sigaretten, sloeg en schopte, met plastic pijpen en kabels bewerkte en hen elektrische schokken toediende”, aldus het rapport.
Slachtoffers bekennen schuld, simpel en alleen om van de pijnlijke behandeling af te zijn.
Bijna allemaal zeiden ze dat ze uiteindelijk bekenden om de martelingen te laten stoppen. Sommigen vertelden dat, nadat ze uit zichzelf toegaven dat IS hen had getraind, de ondervragers poogden hen tot valse bekentenissen te dwingen dat ze ook gevochten hadden, of zelfs Koerdische peshmerga-strijders hadden gedood.
Niemand zou op deze manier onder druk mogen worden gezet. Maar uit de uitlatingen is bovendien op te maken dat bekentenissen die op deze manier tot stand komen, onbetrouwbaar zijn. Slachtoffers bekennen schuld, simpel en alleen om van de pijnlijke behandeling af te zijn.
Kortom, mijnheer Trump: martelingen werken helemaal niet.
Saddam's regime
Hier in Irak kennen we allemaal de verhalen van mensen die in Saddam Hoesseins gevangenissen gemarteld zijn. En over de confrontatie met geliefden in de verhoorkamer, onder de bedreiging dat zij verkracht zouden worden als het slachtoffer niet zou bekennen.
Dergelijke bekentenissen zijn niet alleen van nul en generlei waarde, de druk waaronder ze tot stand komen veroorzaakt bovendien enorme psychische schade.
Het averechtse effect
Ik ken zelf een Arabische jongen die op zijn zestiende, ten onrechte, op verdenking van radicaal-islamitische sympathieën in diezelfde Koerdische verhoorkamers belandde. Ook hij kreeg schokken toegediend, ook hij bekende. En toen we hem daar eindelijk met veel moeite uit hadden weten te krijgen, bleek hij ernstig getraumatiseerd.
Dat heeft gevolgen tot op de dag van vandaag, twee jaar later. Hij redt het niet op school, krijgt geen werk, heeft geen vrienden – en wordt steeds geloviger. Zijn ervaring lijkt de onzekere, zoekende jongen juist in de richting van de radicale islam te hebben geduwd.
Dat u het weet, mijnheer Trump.
Martelingen zijn fout, onmenselijk, nooit goed te keuren. Maar ze zijn ook fout omdat (ook) onschuldigen gedwongen worden schuld te bekennen. En je daardoor nooit zeker weet of iemand nou echt schuldig is, of dat-ie dat alleen maar zegt omdat hij geen andere uitweg ziet uit de druk en de pijn.
Tenzij het je niet uitmaakt dat onschuldigen worden veroordeeld, dat mensenlevens kapot worden gemaakt en dat slachtoffers zich vaak tegen de machthebbers keren die hen dit hebben aangedaan, kun je niet voor marteling zijn. Dat u het weet, mijnheer Trump.
